Titan Total Group S.R.L. v. Mołdawia 61458/08 WYROK ETPCz z dnia 06-07-2021 r.

Izba

Przewlekłość postępowania egzekucyjnego toczącego się przeciwko spółce publicznej

Art. 6 ust. 1 EKPCz
„Każdy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony ustawą przy rozstrzyganiu o jego prawach i obowiązkach o charakterze cywilnym albo o zasadności każdego oskarżenia w wytoczonej przeciwko niemu sprawie karnej. Postępowanie przed sądem jest jawne, jednak prasa i publiczność mogą być wyłączone z całości lub części rozprawy sądowej ze względów obyczajowych, z uwagi na porządek publiczny lub bezpieczeństwo państwowe w społeczeństwie demokratycznym, gdy wymaga tego dobro małoletnich lub gdy służy to ochronie życia prywatnego stron albo też w okolicznościach szczególnych, w granicach uznanych przez sąd za bezwzględnie konieczne, kiedy jawność mogłaby przynieść szkodę interesom wymiaru sprawiedliwości.”

Art. 13 EKPCz
„Każdy, czyje prawa i wolności zawarte w niniejszej konwencji zostały naruszone, ma prawo do skutecznego środka odwoławczego do właściwego organu państwowego także wówczas, gdy naruszenia dokonały osoby wykonujące swoje funkcje urzędowe.”

Art. 1 Protokołu nr 1 do EKPCz
„Każda osoba fizyczna i prawna ma prawo do poszanowania swego mienia. Nikt nie może być pozbawiony swojej własności, chyba że w interesie publicznym i na warunkach przewidzianych przez ustawę oraz zgodnie z ogólnymi zasadami prawa międzynarodowego.
Powyższe postanowienia nie będą jednak w żaden sposób naruszać prawa państwa do stosowania takich ustaw, jakie uzna za konieczne do uregulowania sposobu korzystania z własności zgodnie z interesem powszechnym lub w celu zabezpieczenia uiszczania podatków bądź innych należności lub kar pieniężnych.”

„Moldtranselectro” jest spółką publiczną (dalej: Spółka M) założoną przez Ministerstwo Przemysłu i Energetyki Republiki Mołdawii, odpowiedzialną za obsługę krajowej sieci elektrycznej. W 1999 r. Spółka M kupowała energię od rumuńskiego państwowego przedsiębiorstwa energetycznego Conel, które zostało zastąpione przez państwową spółkę „Termoelectrica” (dalej: Spółka T). W wyniku tego Spółce M narosło zadłużenie w wysokości około 33 mln dolarów amerykańskich (USD). W dniu 16.-06.2000 r. rząd rumuński przyjął rozporządzenie nadzwyczajne nr 79 (por. Akty Prawne) w celu wyrównania długu Spółki M wobec Spółki T. Jednakże najwyraźniej nie podjęto żadnych kroków w celu wykonania tego nakazu.

Wobec braku zapłaty ze strony Spółki M, Spółka T wniosła sprawę do Sądu Międzynarodowego Arbitrażu Handlowego w Bukareszcie, który w dniu 23.03.2004 r. nakazał Spółce M zapłatę kwoty 34.315.734 USD tytułem zaległych należności. W dniu 24.04.2007 roku Spółka T złożyła w kancelarii komorniczej wniosek o ściągnięcie ww. kwoty. Komornik stwierdził, że rachunki spółki będącej dłużnikiem zostały zajęte na wniosek kilku organów i że niemożliwe jest zaspokojenie.

W marcu 2008 r. dyrektor Skarżącej Spółki złożył zarządowi Spółki T pisemną ofertę odkupienia części wierzytelności przysługującej wobec Spółki M. W dniu 01.04.2008 r. Spółka T i Skarżąca Spółka zawarły umowę sprzedaży wierzytelności w wysokości 15 mln USD. Zgodnie z postanowieniami umowy Skarżąca Spółka miała dostarczać Spółce T paliwo i sprzęt techniczny przez okres dwóch lat.

W orzeczeniu wstępnym z dnia 03.11.2008 r. sąd gospodarczy w Kiszyniowie uznał prawo Skarżącej Spółki do wstąpienia w miejsce Spółki T w charakterze wierzyciela kwoty 15 mln USD. Spółka M nie brała udziału w postępowaniu. W dniu 06.11.2008 r. Skarżąca Spółka oświadczyła, że doręczyła ten wyrok Spółce M listem poleconym. W dniu 24.11.2008 r. Skarżąca Spółka przedstawiła tytuł wykonawczy wydany przez sąd w Kiszyniowie w kancelarii komorniczej. Komornik stwierdził, że jego egzekucja jest niemożliwa.

Spółka M, dnia 08.12.2008 r., wniosła apelację od wyroku z dnia 03.11.2008 r. wskazując, że przesłane przez Skarżącą Spółkę pismo nie zawierało odpisu wyroku. Sąd Apelacyjny uwzględnił apelację Spółki M i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania. W dniu 22.06.2010 r. sąd gospodarczy w Kiszyniowie ponownie orzekł na korzyść Skarżącej Spółki. Wyrok ten stał się prawomocny, a Skarżąca Spółka ponownie przedłożyła tytuł wykonawczy w kancelarii komorniczej. Egzekucja ponownie nie przyniosła oczekiwanych skutków.

Skarżąca Spółka w dniu 18.11.2011 r., na podstawie ustawy 87/2011 (por. Akty Normatywne), wniosła powództwo przeciwko Mołdawii z tytułu niewykonania zobowiązań. W wyniku postępowania odwoławczego Skarżąca Spółka nie uzyskała zaspokojenia.

W kwestii naruszenia art. 6 ust. 1 EKPCz:

• Trybunał dostrzega, że zarzut niewykonania zobowiązania opiera się na dwóch odrębnych orzeczeniach sądowych: 1) z dnia 03.11.2008 r., 2) z dnia 22.06.2010 r. Termin niewykonania każdego z orzeczeń należy zatem liczyć oddzielnie (§ 72).

• Jednocześnie, zgodnie z linią orzeczniczą ETPCz, nie można uznać środka przewidzianego w ustawie 87/2011 za skuteczny w rozumieniu art. 13 EKPCz w zakresie, w jakim orzeczenie wydane na podstawie wskazanej ustawy nie zapobiega dalszemu braku wykonania zobowiązania wynikającego z orzeczenia głównego (§ 76).

• Na gruncie niniejszej sprawy nie można jednak mówić o przekroczeniu granic art. 6 ust. 1 EKPCz, bowiem sądy krajowe nie uznały przekroczenia „rozsądnego terminu” dla spłaty tak dużej wierzytelności (§ 77).

W kwestii naruszenia art. 1 Protokołu nr 1 do EKPCz:

• Wierzytelność nabyta przez Skarżącą Spółkę stanowiła pierwotnie historyczne zadłużenie Spółki M. Pomimo niepowodzenia postępowania egzekucyjnego wszczętego przez Spółkę T, dyrektor Skarżącej Spółki świadomie podjął ryzyko związane z przelewem wierzytelności dotyczącej wysoko zadłużonego przedsiębiorstwa państwowego. Państwo nie może zatem ponosić ryzyka prowadzenia działalności gospodarczej, która zgodnie z zasadami ekonomii i prawa ciąży na Skarżącej Spółce. Akceptując tak ryzykowną umowę przelewu wierzytelności, jak ta będąca przedmiotem niniejszej sprawy, Skarżąca Spółka musiała zdawać sobie sprawę z możliwości niepowodzenia egzekucji. (§ 83, 85)

Rozporządzenie nadzwyczajne nr 79, przyjęte przez rząd rumuński 16.06.2000 r.

-Art. 1

„Wobec umowy z Republiką Mołdawii, zobowiązania płatnicze spółki publicznej Conel wobec Rumunii wygasają częściowo, do kwoty 31.928.450 USD”

[„Les obligations de paiement de « Conel » envers l’État (…) sont partiellement éteintes dans la limite (…) d’un montant de 31 928 450 USD (…) par la cessation envers l’État de la créance de C. qui découle du contrat avec M. – République de Moldova”]

Kodeks egzekucji

– Art. 47 § 1

„W przypadku wyłączenia jednej ze stron postępowania egzekucyjnego (śmierć osoby fizycznej, rozwiązanie osoby prawnej lub jej reorganizacja, cesja wierzytelności, przejęcie długu) sąd uwzględni wniosek o zastąpienie tej strony przez jej następcę prawnego zgodnie z art. 70 k.p.c.”

[„En cas d’exclusion de l’une des parties à la procédure d’exécution (décès de la personne physique, dissolution de la personne morale ou sa réorganisation, cession de la créance, reprise de dette), le tribunal examine la demande de remplacement de cette partie par son successeur en droit selon l’article 70 du Code de procédure civile.”]

Ustawa nr 87/2011

Ustawa umożliwia każdej osobie fizycznej lub prawnej, która uważa, że jej prawo do wykonania prawomocnego orzeczenia sądu w rozsądnym terminie lub do rozpatrzenia sprawy w rozsądnym terminie zostało naruszone, wniesienie powództwa do sądu w celu stwierdzenia tego naruszenia i uzyskania odszkodowania. Zgodnie z sekcją 1, Ustawa ma być stosowana i interpretowana zgodnie z prawem krajowym, Konwencją i orzecznictwem Trybunału. Artykuł 5 ustawy stanowi, że w przypadku stwierdzenia naruszenia prawa do wykonania prawomocnego orzeczenia sądu w rozsądnym terminie lub prawa do rozpoznania sprawy w rozsądnym terminie, sąd orzeka o przyznaniu odszkodowania za szkodę majątkową i zadośćuczynienia za krzywdę oraz o zwrocie kosztów i wydatków.

Egzekucja; zaspokojenie wierzytelności; przewlekłość postępowania; spółka publiczna; energetyka; art. 6 ust. 1 EKPCz

http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-211084