Paweł Bobrowicz[1]
Dekodowana z ogólnej klauzuli demokratycznego państwa prawnego i funkcjonalnie związana z zasadą ochrony praw słusznie nabytych – zasada ochrony interesów w toku, nakazuje chronić zaufanie podatnika, który zakładając stabilność wcześniejszych przepisów, zaplanował określone posunięcia ekonomiczne i przystąpił do ich realizacji.[2]Zasadę ochrony interesów w toku uzasadnia bowiem założenie, iż zmiana norm prawnych określających warunki realizacji zaplanowanych posunięć ekonomicznych nie może naruszać interesów w toku osób, które podjęły dane działania na gruncie wcześniejszych przepisów.[3] Trybunał zaznacza wprawdzie, że zasada ochrony interesów w toku – podobnie jak większość zasad ogólnych – nie ma charakteru absolutnego, gdyż zmienność prawa jest elementem, z którym muszą się liczyć adresaci norm prawnych, to jeśli jednak przepisy prawa wyznaczały określony horyzont czasowy dla zaplanowania i przeprowadzenia danego przedsięwzięcia finansowego lub gospodarczego, ustawodawca nie może zmieniać kluczowych „reguł gry” przed końcem terminu, który sam wcześniej wyznaczył.[4] Istotne jest więc z tej perspektywy, iż nie chodzi o każdą zmianę, lecz taką, która ma charakter kluczowy, a więc istotny i decydujący, co z kolei stanowi przesłankę niedookreśloną. Zmiana taka może bowiem prowadzić do naruszenia zasady zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa, nazywaną zasadą lojalności państwa wobec obywatela. Wobec tego, że „ochrona interesów w toku i wynikające z niej oczekiwania prawne mają z założenia charakter tymczasowy i przejściowy, określony ramami czasowymi wyznaczonymi przez ustawodawcę”,[5] to spoczywający na ustawodawcy obowiązek poszanowania interesów w toku aktualizuje się wówczas, gdy łącznie zostaną spełnione trzy przesłanki: pierwsza – kiedy przepisy prawa wyznaczają określony horyzont czasowy dla realizowania określonych przedsięwzięć; druga – gdy dane przedsięwzięcie jest rozłożone w czasie; trzecia – jeśli jednostka faktycznie rozpoczęła realizację danego przedsięwzięcia w okresie obowiązywania danej regulacji.[6] W przypadku kumulatywnego ziszczenia się trzech powyższych przesłanek, ustawodawca ma „obowiązek ustanowienia przepisów przejściowych umożliwiających dokończenie przedsięwzięć ekonomicznych stosownie do przepisów obowiązujących w chwili ich rozpoczynania albo stworzenia obywatelowi innych możliwości dostosowania się do zmienionej sytuacji prawnej”[7] z uwzględnieniem (co należałoby tu dodać) obiektywnych skutków ekonomicznych, jakie nastąpiłyby gdyby nie rzeczona zmiana stanu prawnego. Tymczasem wzrastająca wraz z upływem czasu dynamika zmian legislacji podatkowoprawnej prowadzi do coraz liczniejszych przykładów wzbudzających uzasadnione wątpliwości co do zgodności poszczególnych rozwiązań legislacyjnych z konstytucyjną zasadą ochrony interesów podatnika w toku. Tytułem przykładu, do regulacji tego rodzaju zaliczyć można de lege lata, wprowadzone w ramach reformy tzw. Nowego Ładu (nazywanego Polskim Ładem) przepisy choćby art. 10 ust. 2 pkt 4 u.p.d.o.f.[8] w zakresie, w jakim znajduje zastosowanie do pojazdów lub innych rzeczy leasingowanych na podstawie umowy leasingu zawartej przed wejściem tego przepisu w życie,[9] czy też art. 22c pkt 2 u.p.d.o.f.[10] i art. 16c pkt 2a u.p.d.o.p.[11] w zakresie, w jakim wyłączają prawo do amortyzacji wskazanych w nich nieruchomości (tzw. nieruchomości mieszkalnych) nabytych przez podatnika przed wejściem tych przepisów w życie.[12]
Trybunał Konstytucyjny w swoim orzecznictwie podkreśla, że regulując kwestie intertemporalne (międzyczasowe), ustawodawca korzysta z jednej z trzech metod: a) zasady wstecznego działania prawa (retroaktywność), b) zasady bezpośredniego działania prawa nowego (retrospektywność), c) zasady prospektywnegodziałania prawa (nazwanego dalszym działaniem prawa nowego).[13] Zarzuty naruszenia zasady ochrony interesów podatnika w toku związane są zatem z rozróżnieniem reotraktywności i retrospektywności norm prawa podatkowego.[14]Trybunał Konstytucyjny wskazuje, że obie kategorie pozostają ściśle związane z zasadą pewności i przewidywalności prawa, która stanowi samodzielną wartość chronioną na podstawie art. 2 Konstytucji.[15] Retroakcja (nazywaną retroakcją właściwą) stanowi przejaw naruszenia zasady niedziałania prawa wstecz (lex retro non agit), a więc zasadniczego (tj. nieabsolutnego)[16] zakazu stanowienia norm prawnych znajdujących zastosowanie do stosunków lub sytuacji prawnych, które istniały przed wejściem w życie tych norm.[17] Istotę zasady niedziałania prawa wstecz Trybunał wyraził twierdzeniem, iż wobec tego, że prawo powinno co do zasady działać „na przyszłość”[18], to nie należy stanowić norm prawnych, które „miałyby być stosowane do zdarzeń zaszłych i zakończonych przed ich wejściem w życie”.[19] Trybunał podkreślał bowiem, że stany faktyczne należy oceniać według norm prawnych obowiązujących w czasie ich zajścia także wtedy, gdy w chwili dokonywania oceny (subsumpcji) obowiązują już nowe normy.[20] W tym sensie retroakcja właściwa dotyczy tzw. zamkniętego stanu faktycznego, a więc takiego, który w pełni ukształtował się pod rządami przepisów wcześniej obowiązujących.[21] Tymczasem retrospekcja (nazywana retroakcją pozorną) dotyczy stosunków zaistniałych wcześniej i trwających nadal, kiedy to nowe prawo stosuje się bezpośrednio do trwających stosunków prawnych w tym sensie, że prawodawca stanowi akty normatywne mające zastosowanie do sytuacji trwających po ich wejściu w życie.[22] Zdaniem Trybunału retrospekcja może więc obejmować zdarzenia o charakterze ciągłym i niezakończonym, zapoczątkowane pod rządami uchylonych norm, z uwagi na dopuszczalne granice „swobody władzy ustawodawczej w kształtowaniu i zmianach treści prawa oraz dostosowywaniu go do zmian społecznych”.[23] W przypadku retrospektywności nowe normy nie są stosowane do zdarzeń zaistniałych przed ich wejściem w życie, a jedynie w sposób prospektywny, wprowadzają daną zmianę na przyszłość, modyfikując sytuację określonych rodzajowo podmiotów, których ta zmiana dotyczy.[24] Dlatego w wyroku pełnego składu z 19 lipca 2016 r. Trybunał przypomniał, że wprowadzenie określonej procedury pro futuro, która nie wywołuje skutków dla stosunków lub sytuacji prawnych w zakresie, w jakim istniały one przed ich wejściem w życie, nie pozostaje w sprzeczności z zasadą lex retro non agit.[25]Z punktu widzenia konstytucyjnych wolności i praw podatnika istotna jest więc, wielokrotnie podkreślana przez Trybunał zasada, że wprowadzenie przez prawodawcę normy intertemporalnej o charakterze retrospektywnym możliwe jest wyłącznie pod następującymi warunkami: po pierwsze, gdy „przemawia za tym ważny interes publiczny, którego nie można wyważyć z interesem jednostki”[26] i po drugie, gdy prawodawca unormował stosowne procedury umożliwiające zainteresowanym dostosowanie się do zmienionej sytuacji.[27] W wyroku pełnego składu z 20 czerwca 2018 r., Trybunał uściślił powyższe przesłanki wiążąc je z kolejnym warunkiem – poszanowania praw niewadliwie nabytych, zakazującym „arbitralnego znoszenia lub ograniczania praw podmiotowych przysługujących jednostce, zarówno publicznych, jak i prywatnych”.[28] Lektura uzasadnień orzecznictwa Trybunału prowadzi do konkluzji, iż w jego ocenie zachodzi ona wówczas, gdy z perspektywy aksjologii Konstytucji oczywiste jest, że zagrożone naruszeniem dane prawo jednostki posiada niewspółmiernie niższy ciężar gatunkowy w stosunku do innej konstytucyjnie chronionej wartości, której prawo jednostki winno ustąpić w zakresie niezbędnym dla urzeczywistnienia zasady sprawiedliwości w sposób wyznaczony treścią zasady proporcjonalności.[29] W sprawach tego rodzaju dochodzi, zdaniem Trybunału do tzw. odwrócenia domniemania bezpośredniego działania prawa, która to okoliczność uzasadnia dopuszczalność retrospektywnego zastosowania prawa nowego.[30] Sytuacja, kiedy nowo ustanowione normy prawne nie znajdują zastosowania do zdarzeń zaistniałych przed ich wejściem w życie, lecz w sposób retrospektywny jedynie modyfikują ich przyszłą sytuację prawną w odniesieniu do pozostałego okresu jej trwania (zwłaszcza co do stosunku prawnego lub prawa), nie uzasadnia więc – zdaniem Trybunału – zarzutu retroaktywego działania tej regulacji prowadzącego do naruszenia art. 2 Konstytucji.[31]Regulacja intertemporalna ustanawiająca nakaz zastosowania nowego prawa do stosunków prawnych (w tym stosunków procesowych) wprowadzonych pod rządami uchylonych przepisów, lecz niezrealizowanych co do wszystkich istotnych elementów tych stosunków, nie jest zatem zdaniem Trybunału objęta, wynikającym z art. 2 Konstytucji zakazem wstecznego działania prawa.[32] Dla rozróżnienia czy dana norma podatkowoprawna o charakterze intertemporalnym ma zatem charakter retroaktywny czy retrospektywny znaczenie ma więc zarówno to, czy zdarzenie prawne lub przedsięwzięcie finansowo-gospodarcze, którego ona dotyczy zostały zakończone, jak i charakter oraz moment ich powstania.[33]
[1] asystent Sędziego Izby Finansowej Naczelnego Sądu Administracyjnego, radca orzecznictwa Biura Służby Prawnej Trybunału Konstytucyjnego, nauczyciel akademicki
[2] wyrok TK z 5 lipca 2011 r., sygn. P 36/10 (OTK ZU nr 6/A/2011, poz. 50) derogujący przepisy podatku o spadku i darowizn i od czynność cywilnoprawnych w zakresie, w jakim „nie uwzględniały ulgi podatkowej osoby zaliczanej do III grupy podatkowej (…)” uznające je za niezgodne z zasadą ochrony interesów w toku wynikającą z art. 2 Konstytucji
[3] Ibid.
[4] wyroki TK z: 25 listopada 1997 r., sygn. K 26/97 (OTK ZU 5_6/1997, poz. 64); 5 stycznia 1999 r., sygn. K 27/98 (OTK ZU nr 1/1999, poz. 1); 5 lipca 2011 r., sygn. P 36/10 (OTK ZU nr 6/A/2011, poz. 50)
[5] wyrok pełnego składu TK z 20 stycznia 2010 r., sygn. Kp 6/09 (OTK ZU nr 1/A/2010, poz. 3); wyrok z 5 lipca 2011 r., sygn. P 36/10 (OTK ZU nr 6/A/2011, poz. 50)
[6] wyroki TK z: 25 listopada 1997 r., sygn. K 26/97 (OTK ZU 5_6/1997, poz. 64); 5 lipca 2011 r., sygn. P 36/10 (OTK ZU nr 6/A/2011, poz. 50)
[7] wyrok TK z 5 lipca 2011 r., sygn. P 36/10 (OTK ZU nr 6/A/2011, poz. 50)
[8] dodany mocą art. 1 pkt 7 ustawy z dnia 29 października 2021 r. (Dz. U. poz. 2105) zmieniającej tę ustawę z dniem 1 stycznia 2022 r. w ramach tzw. Nowego Ładu (nazywanego „Polskim Ładem”)
[9] zob. Sz. Obuchowski, J. Sarnowski, Kalendarium wdrożenia podatkowej części Polskiego Ładu (cz. 1), Biuletyn Instytutu Studiów Podatkowych Nr 11/2021, s. 6; R. Kowalski, Sprzedaż poleasingowa z przychodem osoby fizycznej, (w:) A. Hołda (red.), Zmiany w podatkach i księgowości 2022. Polski Ład, Legalis/el 2022; R. Kowalski, Instrukcja w zakresie rozliczania podatku dochodowego przedsiębiorcy w związku ze sprzedażą składników majątku nabytych po leasingu operacyjnym i wycofanych z działalności gospodarczej, (w:) A. Hołda (red.), Instrukcje księgowe i podatkowe. Polski Ład, Wyd. 4., Warszawa 2022, s. 46 i n.
[10] dodany mocą art. 1 pkt 7 ustawy z dnia 29 października 2021 r. (Dz. U. poz. 2105) ze skutkiem od 1 stycznia 2022 r.
[11] dodany mocą art. 2 pkt 33 ustawy z dnia 29 października 2021 r. (Dz. U. poz. 2105) ze skutkiem od 1 stycznia 2022 r.
[12] Wątpliwości konstytucyjne dotyczące ostatniej z przywołanych grup przepisów w zakresie prawa do amortyzacji, podnoszone są w najnowszym orzecznictwie sądów administracyjnych, które nie zdecydowały się na zainicjowanie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym w trybie pytania prawnego (zob. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z 20 stycznia 2023 r., sygn. I SA/Gl 1083/22, Legalis/el nr 2877830; wyroki Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 31 stycznia 2023 r., sygn.: III SA/Wa 1788/22, Legalis/el nr 2884230; III SA/Wa 2356/22, Legalis/el nr 2884235; III SA/Wa 2355/22, Legalis/el nr 2884234; wyroki Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z: 1 lutego 2023 r., sygn. I SA/Po 752/22, Legalis/el nr 2882730; 2 lutego 2023 r., sygn. I SA/Po 856/22, Legalis/el nr 2884317, a także wyroki tego sądu z 10 lutego 2023 r.: sygn. I SA/Po 789/22, Legalis/el nr 2887307; sygn. I SA/Po 790/22, Legalis/el nr 2887308; sygn. I SA/PO 795/22, Legalis/el nr 2887309). Na domniemanie ich konstytucyjności uwagę zwraca także Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w wydawanych przez siebie urzędowych interpretacjach prawa podatkowego (z: 6 lipca 2022 r., nr 0111-KDWB.4010.17.2022.1.KP; 23 września 2022 r., nr 0111-KDIB1-1.4010.432.2022.1.SH; 4 października 2022 r., nr 0111-KDIB1-2.4010.481.2022.1.AW; 17 października 2022 r., nr KIS 0111-KDIB1-1.4010.495.2022.1.SH i n.).
[13] postanowienie pełnego składu TK z 13 czerwca 2011 r., sygn. SK 26/09 (OTK ZU nr 5/A/2011, poz. 46); tamże: E. Łętowska, K. Osajda (red.), Prawo intertemporalne w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego i Sądu Najwyższego, Warszawa 2008, s. 29; M. Eliasz, Reguły intertemporalne w polskim postępowaniu cywilnym, „Przegląd Sądowy” 2008, nr 3, s. 36; J. Mikołajewicz, Prawo intertemporalne, Poznań 2000, s. 62
[14] zob. E. Łętowska, Polityczne aspekty prawa intertemporalnego [w:] Państwo, prawo, obywatel, Wrocław 1989, s. 355, P. Tuleja, Konstytucyjne podstawy prawa intertemporalnego w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, Kwartalnik Prawa Prywatnego, z. 1/1997, s. 157
[15] postanowienie pełnego składu TK z 13 czerwca 2011 r., sygn. SK 26/09 (OTK ZU nr 5/A/2011, poz. 46) oraz wyrok z 19 czerwca 2018 r., sygn. SK 34/14 (OTK ZU A/2018, poz. 49); por. zdania odrębne STK L.Kieresa i P.Pszczółkowskiego do wyroku pełnego składu z 16 czerwca 2021 r., sygn. P 10/20 (OTK ZU A/2021, poz. 40) dot. obniżenia wysokości policyjnej renty inwalidzkiej byłego funkcjonariusza pełniącego służbę na rzecz totalitarnego państwa
[16] zob.: wyrok pełnego składu TK z 20 czerwca 2018 r., sygn. SK 3/13 (OTK ZU A/2018, poz. 41); postanowienie pełnego składu TK z 13 czerwca 2011 r., sygn. SK 26/09 (OTK ZU nr 5/A/2011, poz. 46) oraz wyrok TK z 4 kwietnia 2006 r., sygn. K 11/04 (OTK ZU nr 4/A/2006, poz. 40)
[17] wyroki TK z: 18 października 2006 r., sygn. P 27/05 (OTK ZU nr 9/A/2006, poz. 124) dot. opłaty legalizacyjnej w związku z tzw. samowolą budowlaną; 7 kwietnia 2011 r., sygn. K 4/09 (OTK ZU nr 3/A/2011, poz. 20) dot. pozbawienia emerytury mundurowej, świadczeń w okresie zawieszenia dyscyplinarnego, zwolnienia ze służby i prawa do służbowego lokalu mieszkalnego
[18] wyroki TK z: 10 stycznia 2012 r., sygn. SK 25/09 (OTK ZU nr 1/A/2012, poz. 1) dot. uzależnienia wysokości podwyżki czynszu od wartości kapitału poniesionego na budowę, zakup lub trwałe ulepszenie lokalu; 22 lipca 2020 r., sygn. K 4/19 (OTK ZU A/2020, poz. 33) derogujący art. 17 pkt 2 ustawy z dnia 7 czerwca 2018 r. o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1276) w zakresie, w jakim wprowadził z mocą wsteczną art. 2 pkt 1 i 6 oraz art. 3 pkt 1 tej ustawy
[19] wyroki TK z: 18 października 2006 r., sygn. P 27/05 (OTK ZU nr 9/A/2006, poz. 124) ) dot. opłaty legalizacyjnej w związku z tzw. samowolą budowlaną; 12 maja 2009 r., sygn. P 66/07 (OTK ZU nr 5/A/2009, poz. 65) derogujący art. 220 ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (Dz. U. Nr 183, poz. 1538, ze zm.) w zakresie, w jakim stanowi podstawę do zastosowania art. 130 ust. 1 tej ustawy do stanów faktycznych zaszłych w czasie obowiązywania ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. – Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi
[20] wyrok TK z 18 października 2006 r., sygn. P 27/05 (OTK ZU nr 9/A/2006, poz. 124)
[21] wyrok TK z 4 kwietnia 2006 r., sygn. K 11/04 (OTK ZU nr 4/A/2006, poz. 40)
[22] wyrok TK z 23 kwietnia 2013 r., sygn. P 44/10 (OTK ZU nr 4/A/2013, poz. 39) derogujący § 10 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 lutego 2010 r. w sprawie świadczeń socjalnych funkcjonariuszy celnych i członków ich rodzin (Dz. U. Nr 33, poz. 177 oraz z 2012 r. poz. 197) w zakresie, w jakim odnosi się do dopłaty do wypoczynku – jako niezgodny z art. 2 Konstytucji; oraz wskazane tam dotychczasowe orzecznictwo TK
[23] wyrok TK z 19 czerwca 2018 r., sygn. SK 34/14 (OTK ZU A/2018, poz. 49) i wskazane tam orzecznictwo
[24] wyrok pełnego składu TK z 16 marca 2017 r., sygn. Kp 1/17 (OTK ZU A/2017, poz. 28) i przywołane w nim orzecznictwo oraz wyrok z 22 lipca 2020 r., sygn. K 4/19 (OTK ZU A/2020, poz. 33) derogujący art. 17 pkt 2 ustawy z dnia 7 czerwca 2018 r. o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1276) w zakresie, w jakim wprowadził z mocą wsteczną art. 2 pkt 1 i 6 oraz art. 3 pkt 1 tej ustawy
[25] wyrok pełnego składu TK z 19 lipca 2016 r., sygn. Kp 3/15 (OTK ZU A/2016, poz. 66); wyrok z 18 października 2006 r., sygn. P 27/05 (OTK ZU nr 9/A/2006, poz. 124)
[26] wyroki TK z: 7 kwietnia 2011 r., sygn. K 4/09 (OTK ZU nr 3/A/2011, poz. 20) dot. pozbawienia emerytury mundurowej, świadczeń w okresie zawieszenia dyscyplinarnego, zwolnienia ze służby i prawa do służbowego lokalu mieszkalnego; 23 kwietnia 2013 r., sygn. P 44/10 (OTK ZU nr 4/A/2013, poz. 39) derogujący § 10 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 lutego 2010 r. w sprawie świadczeń socjalnych funkcjonariuszy celnych i członków ich rodzin (Dz. U. Nr 33, poz. 177 oraz z 2012 r. poz. 197) w zakresie, w jakim odnosi się do dopłaty do wypoczynku – jako niezgodny z art. 2 Konstytucji; oraz wskazane tam dotychczasowe orzecznictwo TK
[27] postanowienie TK z 8 stycznia 2013 r., sygn. P 48/11 (OTK ZU nr 1/A/2013, poz. 8) dot. kontroli konstytucyjności art. 35 ustawy z dnia 1 lipca 2009 r. o łagodzeniu skutków kryzysu ekonomicznego dla pracowników i przedsiębiorców (Dz. U. Nr 125, poz. 1035)
[28] wyrok pełnego składu TK z 20 czerwca 2018 r., sygn. SK 3/13 (OTK ZU A/2018, poz. 41)
[29] w kontekście relacji retroaktywności i retrospektywności normy intertemporalnej w relacji do zasady ochrony praw słusznie nabytych oraz zasady proporcjonalności: zob. wyrok TK z 13 kwietnia 1999 r., sygn. K 36/98 (OTK ZU nr 3/1999, poz. 40) dot. zasad wypłat zwaloryzowanych udziałów członkowskich w spółdzielniach
[30] wyrok pełnego składu TK z 20 czerwca 2018 r., sygn. SK 3/13 (OTK ZU A/2018, poz. 41) oraz wyroki TK z: 9 czerwca 2003 r., sygn. SK 12/03(OTK ZU nr 6/A/2003, poz. 51) derogujący określony tam przepis intertemporalny w zakresie, w jakim nie przewiduje regulacji przejściowej dotyczącej przyjęcia do rozpoznania kasacji złożonych przed dniem 1 lipca 2000 r.; 23 lipca 2013 r., sygn. P 36/12 (OTK ZU nr 6/A/2013, poz. 81) dot. dopuszczalności stosowania kar pieniężnych w sprawach wszczętych i niezakończonych decyzją ostateczną przed dniem wejścia w życie wskazanej tam ustawy nowelizującej i tym samym przewidującej wymierzenie kary pieniężnej w wysokości wyższej niż przewidziana w chwili wystąpienia zdarzenia (tempus regit actum) rodzącego odpowiedzialność karnoadministracyjną
[31] wyrok pełnego składu TK z 3 listopada 1999 r., sygn. K 13/99 (OTK ZU 7/1999, poz. 155) dot. przepisów ustawy z dnia 18 marca 1999 r. o zmianie ustawy o ustroju miasta stołecznego Warszawy
[32] wyrok TK z 4 kwietnia 2006 r., sygn. K 11/04 (OTK ZU nr 4/A/2006, poz. 40) i pogląd ten wciąż zachowuje swą aktualność: zob. wyrok pełnego składu TK z 16 marca 2017 r., sygn. Kp 1/17 (OTK ZU A/2017, poz. 28)
[33] wyrok TK z 10 grudnia 2007 r., sygn. P 43/07 (OTK ZU nr 11/A/2007, poz. 155) derogujący art. 128 ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych w zakresie, w jakim stanowi podstawę do zastosowania art. 96 ust. 1 pkt 2 tej ustawy do stanów faktycznych zaszłych w czasie obowiązywania ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. – Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi (tamże: P. Tuleja, Konstytucyjne podstawy prawa intertemporalnego w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, Kwartalnik Prawa Prywatnego, z. 1/1997, s. 158)
