Melike v. Turcja 35786/19 WYROK ETPCz z dnia 15-06-2021 r.

Izba

Sankcja dyscyplinarna nałożona w związku z „polubieniem” na portalu społecznościowym treści uznawanych za obraźliwe

Art. 10 EKPCz
„1. Każdy ma prawo do wolności wyrażania opinii. Prawo to obejmuje wolność posiadania poglądów oraz otrzymywania i przekazywania informacji i idei bez ingerencji władz publicznych i bez względu na granice państwowe. Niniejszy przepis nie wyklucza prawa Państw do poddania procedurze zezwoleń przedsiębiorstw radiowych, telewizyjnych lub kinematograficznych.
2. Korzystanie z tych wolności pociągających za sobą obowiązki i odpowiedzialność może podlegać takim wymogom formalnym, warunkom, ograniczeniom i sankcjom, jakie są przewidziane przez ustawę i niezbędne w społeczeństwie demokratycznym w interesie bezpieczeństwa państwowego, integralności terytorialnej lub bezpieczeństwa publicznego ze względu na konieczność zapobieżenia zakłóceniu porządku lub przestępstwu, z uwagi na ochronę zdrowia i moralności, ochronę dobrego imienia i praw innych osób oraz ze względu na zapobieżenie ujawnieniu informacji poufnych lub na zagwarantowanie powagi i bezstronności władzy sądowej.”

Na mocy zezwolenia prefektury Adany z dnia 24.03.2016 r. wszczęto postępowanie dyscyplinarne przeciwko Skarżącej w związku z „polubieniami”, jakie dodała do wpisów na Facebooku opublikowanych przez osoby trzecie. Przedmiotowe „posty” w swej treści wskazywały, że nauczyciele dopuszczają się zgwałceń małoletnich. Oskarżenia dotyczyły także niektórych mężów stanu.

W dniu 01.09.2016 roku Komisja Dyscyplinarna dla Pracowników Edukacji Narodowej Prowincji Adana (dalej: Komisja Dyscyplinarna), ustanowiona zgodnie z układem zbiorowym pracy obowiązującym w miejscu pracy Skarżącej nałożyła na nią, z głosem decydującym przewodniczącego Komisji Dyscyplinarnej (przedstawiciele związku zawodowego głosowali przeciw, a przedstawiciele pracodawcy za), sankcję rozwiązania stosunku pracy na tej podstawie, że czyny zarzucane Skarżącej stanowiły przestępstwo „popełnienia czynów i działań zawierających przemoc fizyczną, molestowanie seksualne i groźby wszelkiego rodzaju” oraz „zakłócania spokoju, ciszy i porządku w miejscu pracy w celach ideologicznych i politycznych”, „bojkotowanie lub zajmowanie, angażowanie się w działania mające na celu uniemożliwienie wykonywania usług publicznych oraz prowokowanie i zachęcanie do takich działań”, jak przewidziano odpowiednio w art. 44/II/C lit. j) i k) układu zbiorowego pracy obowiązującego w miejscu pracy Skarżącej.

W dniu 20.04.2017 roku sąd pracy oddalił powództwo Skarżącej. W pierwszej kolejności zauważył, że sporne treści w żaden sposób nie odpowiadały przestępstwu popełnienia czynów i zachowań zawierających przemoc fizyczną, molestowanie seksualne i groźby, a nałożenie kary rozwiązania umowy nie było w tym zakresie właściwe. Z drugiej strony uznał, że treści te nie mogą być uznane za objęte swobodą wypowiedzi, ze względu na miejsce pracy Skarżącej (szkołę). Treści odnoszące się do nauczycieli były dla nich obraźliwe, co więcej mogły być widziane przez uczniów i rodziców i wywoływać u nich niepokój. Sąd wskazał również, że pozostałe wpisy miały charakter polityczny, a zatem ich treść miała charakter zakłócający spokój i ciszę w miejscu pracy. Sąd pracy orzekł zatem, że rozwiązanie stosunku pracy ze Skarżącą na podstawie układu zbiorowego pracy było zgodne z prawem.

Sąd apelacyjny odrzucił apelację Skarżącej, a skarga kasacyjna nie została przyjęta do rozpoznania.

• Trybunał przypomina w związku z tym, że ochrona wynikająca z art. 10 EKPCz rozciąga się na sferę zawodową w całości, oraz że przepis ten ma zastosowanie nie tylko do relacji pracodawca-pracownik, gdy są one regulowane przez prawo publiczne, ale może mieć również zastosowanie, gdy, jak w niniejszej sprawie, są one regulowane przez prawo prywatne. Rzeczywiste i skuteczne korzystanie z wolności wypowiedzi nie zależy bowiem jedynie od obowiązku państwa do powstrzymania się od ingerencji, ale może wymagać pozytywnych środków ochrony nawet w relacjach jednostek między sobą, a w niektórych przypadkach państwo ma pozytywny obowiązek ochrony prawa do wolności wypowiedzi nawet przed naruszeniami ze strony osób prywatnych. (§ 39)

• Chociaż nie da się precyzyjnie poprowadzić linii podziału między pozytywnymi i negatywnymi zobowiązaniami państwa wynikającymi z EKPCz, to jednak obowiązujące zasady są analogiczne. W obu przypadkach należy wziąć pod uwagę właściwą równowagę pomiędzy interesem ogólnym a interesem jednostki, przy czym państwo posiada w każdym przypadku pewien margines swobody przy podejmowaniu oceny. (§ 41)

• Trybunał podziela zdanie Skarżącego, że korzystanie z „polubieni” w sieciach społecznościowych można uznać za sposób okazywania zainteresowania lub aprobaty dla treści. Jako takie stanowi ono powszechną i popularną formę korzystania z wolności słowa w internecie (§ 44). Sądy krajowe powinny były dokonać dokładnej analizy treści „postów” stanowiących przedmiot sprawy (§ 46). Trybunał zauważył, że wpisy poruszały kwestie zasadniczo i bezspornie leżące w interesie ogólnym oraz że sporne treści wpisują się w kontekst debaty społecznej, pomimo ostrego języka krytyki (§ 47).

• Dla oceny potencjalnego wpływu wpisu online istotne jest określenie jego potencjalnego zasięgu i konkretnego zasięgu wśród odbiorców (§ 50). Na gruncie przedmiotowej sprawy organy państwowe w ogóle nie rozpatrzyły kwestii czy sporne treści zostały zauważone przez uczniów, rodziców lub innych nauczycieli. Nie oceniono również czy działanie ograniczone do „polubienia” treści wpisu zagrażało porządkowi i spokojowi w miejscu pracy (§ 52).

• Działanie ograniczone do „polubienia” treści wpisu nie może być uznane za posiadającą taką samą wagę jak udostępnianie treści na portalach społecznościowych, ponieważ „polubienie” wyraża jedynie sympatię do opublikowanych treści, a nie aktywną chęć ich rozpowszechniania. (§ 51)

Status prawny umów o pracę pracowników reguluje Kodeks Pracy (Ustawa nr 4857 z 22 maja 2003 r., która weszła w życie 10 czerwca 2003 r.). Przepisy ustawy o służbie cywilnej (ustawa nr 657) nie mają zastosowania do pracowników, nawet jeśli pracują oni w instytucji publicznej. (§ 19)

Artykuł 25 Kodeksu Pracy Turcji, w części mającej znaczenie dla niniejszej sprawy ma następujące brzmienie:
„Pracodawca może rozwiązać umowę o pracę, zawartą na czas określony lub nieokreślony, przed upływem okresu jej obowiązywania lub bez zachowania okresu wypowiedzenia w następujących przypadkach:
„II. Przypadki nieprzestrzegania zasad etyki i dobrej wiary oraz podobne przypadki
(…)
b) Składanie oświadczeń lub popełnianie czynów (…), które naruszają honor i godność pracodawcy lub członka rodziny pracodawcy, lub bezpodstawne pomówienie lub oskarżenie, które narusza honor i godność (…) dotyczące pracodawcy.” (§ 20)

Układ zbiorowy pracy dla miejsc pracy w dyrekcji centralnej i prowincjalnej Ministerstwa Edukacji Narodowej obowiązujący w okresie od 01.07.2015 r. do 30.06.2018 r., przewiduje w art. 44 katalog sankcji dyscyplinarnych, m. in.:
„C. Zwolnienie z pracy
Jest to rozwiązanie przez pracodawcę umowy o pracę z pracownikiem.
Czyny i sytuacje wymagające sankcji zwolnienia z pracy są następujące:
(…)
j) Dopuszczanie się czynów i działań zawierających przemoc fizyczną, molestowanie seksualne i wszelkiego rodzaju groźby.
k) zakłócanie spokoju, opanowania i porządku w miejscu pracy w celach ideologicznych i politycznych, bojkotowanie lub okupowanie, angażowanie się w zachowania mające na celu uniemożliwienie świadczenia usług publicznych oraz prowokowanie i zachęcanie do takich działań.” (§ 21)

Art. 10 EKPCz; przyczyny zwolnienia; zwolnienie; rozwiązanie stosunku pracy; wpis; post; Facebook; like; polubienie; szkoła; nauczyciel

http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-210417