M.B. i Inni v. Słowacja 45322/17 WYROK ETPCz z dnia 01-04-2021 r.

Izba

Nieefektywność postępowania ws. przestępstwa popełnionego przez funkcjonariusza

Art. 3 EKPCz
,,Nikt nie może być poddany torturom ani nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu.”

Art. 13 EKPCz
,,Każdy, kogo prawa i wolności zawarte w niniejszej Konwencji zostały naruszone, ma prawo do skutecznego środka odwoławczego do właściwego organu państwowego także wówczas, gdy naruszenia dokonały osoby wykonujące swoje funkcje urzędowe.”

Art. 14 EKPCz
,,Korzystanie z praw i wolności wymienionych w niniejszej Konwencji powinno być zapewnione bez dyskryminacji wynikającej z takich powodów jak płeć, rasa, kolor skóry, język, religia, przekonania polityczne i inne, pochodzenie narodowe lub społeczne, przynależność do mniejszości narodowej, majątek, urodzenie bądź z jakichkolwiek innych przyczyn.”

Jedna z obywatelek Słowacji została napadnięta przez grupę napastników w pobliżu osiedla zamieszkiwanego głównie przez Romów. Po złożeniu przez nią zawiadomienia o możliwości popełnienia przestępstwa, Policja rozpoczęła poszukiwania sprawców, wskutek czego zatrzymała Skarżących. Według grupy domniemanych napastników, Skarżący zostali pobici w radiowozie przez siedzącego obok funkcjonariusza J.C. Zgodnie z treścią późniejszych zeznań oraz upublicznionym nagraniem wideo, po doprowadzeniu na posterunek, J.C., a także pozostali policjanci znęcali się nad Skarżącymi. W związku z tymi doniesieniami, organy państwowe wszczęły przeciwko funkcjonariuszom postępowanie ws. czynów dokonanych na komisariacie. W maju 2009 r., podczas przesłuchania jednego z pokrzywdzonych, organy śledcze powzięły informacje o sytuacji mającej miejsce w radiowozie, jednak postępowane przygotowawcze w tej sprawie zostało wszczęte dopiero we wrześniu 2010 r. Pełnomocnik Skarżących w jednym z pism zarzucił J.C. złe traktowanie swoich mocodawców ze względu na ich pochodzenie etniczne.

Sąd rozpoznający sprawę polecił organom śledczym uzupełnienie postępowania przygotowawczego, jednak organ śledczy zawiesił postępowanie, ponieważ nie mógł wykonać zarządzenia, w związku z długotrwałym pobytem pierwszego Skarżącego za granicą. W 2013 r., po powrocie mężczyzny, postępowanie zostało wznowione i doszło do konfrontacji pokrzywdzonego z podejrzanym. W 2015 r., wskutek ponownie wniesionego aktu oskarżenia i przeprowadzenia postępowania sądowego, oskarżony nie został uznany za winnego. Sąd orzekający uznał, że procedura zatrzymania była przeprowadzona w prawidłowy sposób, a zarzut znęcania nie został udowodniony, z uwagi na, niemożliwą do pogodzenia, niespójność zeznań Skarżących. Skład sędziowski, co prawda zauważył, że J.C., był oskarżony, w związku z incydentem na posterunku policji, pod zarzutem nadużycia władzy publicznej popełnionego na tle rasistowskim, i przyznał, że istniał związek między tymi dwoma incydentami, jednak uznał, że z uwagi na fakt, że postępowanie było nadal w toku, nie może wziąć pod uwagę żadnego dowodu, który został w nim przeprowadzony.

Sąd wyższej instancji utrzymał w mocy wydany wyrok twierdząc, że Skarżący nie szukali żadnej opieki medycznej po rzekomym złym traktowaniu, a także, że nikt więcej nie zauważył u Skarżących obrażeń.

• Oskarżony został uznany za niewinnego, głównie z uwagi na brak bezpośrednich śladów złego traktowania oraz niespójność zeznań Skarżących. Nie można zatem jednoznacznie ustalić, czy w radiowozie Skarżący byli narażeni na złe traktowanie. Wniosek ten jest niezależny od tego, co dotyczy wiarygodności twierdzenia Skarżących dla celów uruchomienia gwarancji proceduralnych artykułu 3 EKPCz, ponieważ w przypadku złego traktowania osoby pozbawionej wolności przez funkcjonariuszy, to właśnie brak właściwego śledztwa często uniemożliwia udowodnienie złego traktowania. (§70)

• Zgodność z wymogami proceduralnymi art. 3 EKPCz ocenia się na podstawie: adekwatności środków dochodzeniowych, szybkości dochodzenia, zaangażowania rodziny osoby zmarłej (jeśli taka istnieje) oraz niezależności dochodzenia. (§79)

• W sprawach takich jak niniejsza, skuteczność śledztwa jest w znacznym stopniu determinowana przez szybką reakcję śledczą. Ze względu na dominujący środek dowodowy w postaci ustnych zeznań, na których treść upływ czasu wpływa w negatywny sposób, w szczególności gdy dotyczy to małoletnich świadków, należy uznać, że nieuzasadniona zwłoka w podejmowaniu czynności dochodzeniowych znacząco zmniejsza efektywność postępowania. (§82)

• Prowadząc śledztwo w sprawie użycia przemocy na tle rasowym, władze państwowe są zobowiązane do podjęcia wszelkich działań w celu ustalenia, czy przynależność etniczna pokrzywdzonego odegrała rolę w popełnionym przestępstwie. Traktowanie przemocy i brutalności na tle rasowym na równi z przypadkami pozbawionymi podtekstów rasistowskich byłoby równoznaczne z przymykaniem oczu na znamienny charakter czynów, które są szczególnie destrukcyjne dla podstawowych praw człowieka. (§84)

• Incydent w samochodzie policyjnym, będący przedmiotem niniejszej sprawy, został zbadany głównie w odniesieniu do wiarygodności dowodów pochodzących od Skarżących. Sąd orzekający nie zbadał w kompleksowy sposób zarzutu motywacji zasługującej na szczególne potępienie. Twierdzenia romskich Skarżących, jakoby ich pochodzenie było jedną z przyczyn ich rzekomego złego traktowania były ogólne, jednak organ rozpoznający sprawę, podczas wydawania wyroku, powinien uwzględnić domniemane przestępstwo popełnione na komisariacie, które w oczywisty sposób było postrzegane na tle rasowym. (§85-86)

Dochodzenie; postępowanie przygotowawcze; efektywność postępowania; szybkość postępowania; art. 3 EKPCz; nadużycie władzy przez funkcjonariusza; dyskryminacja na tle rasowym

http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-208879