Instrumentarium dostępu do prawa należy rozumieć jako zróżnicowane polityki publiczne, celem prowadzenia których jest polepszenie poziomu dostępu do prawa, a które są bardzo zróżnicowane zarówno ze względu na techniczną formę implementacji oraz ze względu na uzasadnienie istnienia. Polityki publiczne mające na celu polepszenie dostępu do prawa wykorzystują szereg mechanizmów społecznych i są wykorzystywane do dostarczenia beneficjentom zróżnicowanych dóbr i usług, które mają zwalczać problemy deprywacji prawnej. Co istotne, pisząc o politykach publicznych, nie chodzi wyłącznie o działania podejmowane przez organy administracji publicznej i samorządowej, ale także działania podejmowane przez inne podmioty, w szczególności podmioty społeczeństwa obywatelskiego, które przyczyniają się do urzeczywistnienia celów polityk publicznych oraz są realizowane przy wsparciu władz publicznych.
Do kluczowych narzędzi wspierających dostęp do prawa należą nieodpłatne usługi prawnicze takie jak informowanie o prawie, nieodpłatna pomoc prawna, a także wspieranie w zakresie finansowania postępowań i pomocy prawnej. Ponadto istotną rolę odgrywają tzw. usługi quasi prawnicze, do których zalicza się kliniki prawa, rozmaite inicjatywy społeczne w ramach, których porad prawnych udzielają osoby nie wykonując zawodów prawniczych czy wręcz bez wykształcenia prawniczego (tzw. paralegal).
Istotną rolę odgrywają także alternatywne metody rozstrzygania sporów, w szczególności mediacje. Warto wspomnieć także o nietypowych form świadczenia usług prawniczych, takich jak działania w terenie, które polegają na świadczeniu usług prawnych w formie „mobilnej kancelarii”. W Polsce działania tego typu prowadzono na ograniczoną skalę (między innymi na rzecz osób przebywających w domach pomocy społecznej) niemniej działania takie są bardziej spopularyzowane w krajach anglosaskich i trzeba podkreślić że niewątpliwie takie działanie jest jednym ze sposobów przeciwdziałania barier w dostępie do prawa w tym wypadku takich które mogą wynikać z wykluczenia komunikacyjnego. Podobne może mieć wykorzystywanie mediów elektronicznych do komunikacji między osobą udzielającą porady prawnej a beneficjentem.
Wreszcie istotnym problemem w dostępie do prawa mogą być kwestie ekonomiczne. W tym względzie stosowane jest zróżnicowane instrumentarium mające przeciwdziałać ograniczeniom w dostępie dla prawa, które dotykają osób uboższych. Mogą to być zarówno działania państwowe (takie jak przydzielanie reprezentantów z urzędu) jak i działania społeczeństwa obywatelskiego, np. tworzenie funduszy i ubezpieczeń mających na celu zapewnienie potrzebującym profesjonalnej pomocy prawnej w sytuacji, w której będą jej potrzebować.
Sfinansowano przez Narodowy Instytut Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego ze środków Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018 – 2030
