Izba
Forma składania wyjaśnień
Art. 6 EKPCz
„1. Każdy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony ustawą przy rozstrzyganiu o jego prawach i obowiązkach o charakterze cywilnym albo o zasadności każdego oskarżenia w wytoczonej przeciwko niemu sprawie karnej. Postępowanie przed sądem jest jawne, jednak prasa i publiczność mogą być wyłączone z całości lub części rozprawy sądowej ze względów obyczajowych, z uwagi na porządek publiczny lub bezpieczeństwo państwowe w społeczeństwie demokratycznym, gdy wymaga tego dobro małoletnich lub gdy służy to ochronie życia prywatnego stron albo też w okolicznościach szczególnych, w granicach uznanych przez sąd za bezwzględnie konieczne, kiedy jawność mogłaby przynieść szkodę interesom wymiaru sprawiedliwości.
2. Każdego oskarżonego o popełnienie czynu zagrożonego karą uważa się za niewinnego do czasu udowodnienia mu winy zgodnie z ustawą.
3. Każdy oskarżony o popełnienie czynu zagrożonego karą ma co najmniej prawo do:
a)niezwłocznego otrzymania szczegółowej informacji w języku dla niego zrozumiałym o istocie i przyczynie skierowanego przeciwko niemu oskarżenia;
b)posiadania odpowiedniego czasu i możliwości do przygotowania obrony;
c)bronienia się osobiście lub przez ustanowionego przez siebie obrońcę, a jeśli nie ma wystarczających środków na pokrycie kosztów obrony – do bezpłatnego korzystania z pomocy obrońcy wyznaczonego z urzędu, gdy wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości;
d)przesłuchania lub spowodowania przesłuchania świadków oskarżenia oraz żądania obecności i przesłuchania świadków obrony na takich samych warunkach jak świadków oskarżenia;
e)korzystania z bezpłatnej pomocy tłumacza, jeżeli nie rozumie lub nie mówi językiem używanym w sądzie.”
- Brak naruszenia art. 6 EKPCz [jednomyślnie]
Skarżący jest obywatelem Holandii. Obecnie przebywa w areszcie tymczasowym na terytorium Peru.
Dnia 12.11.2005 r. Skarżący został aresztowany w związku z podejrzeniem przemytu narkotyków. Dnia 13.03.2008 r. Skarżący wraz z sześcioma współoskarżonymi zostali skazani na karę 9 lat pozbawienia wolności. Wszyscy oskarżeni wnieśli apelację od wyroku sądu I instancji.
Dnia 10.11.2008 r. sąd orzekł o uchyleniu tymczasowego aresztowania zastosowanego wobec Skarżącego. W kwietniu 2009 r. sąd zezwolił Skarżącemu na pobyt na terytorium innych państw UE w związku z wykonywaną pracą zarobkową. W grudniu 2009 r. Skarżącemu zwrócono paszport i zezwolono na wyjazd do Peru.
Skarżący zamierzał wrócić do Holandii 23.10.2013 r., tj. na dwa dni przed wyznaczonym terminem rozprawy. Został on jednak aresztowany w Peru w związku z postawieniem zarzutu przemytu narkotyków. Skarżący nie stawił się osobiście na rozprawie i nie wyraził zgody na złożenie wyjaśnień w formie wideokonferencji- zawiadomił jednocześnie o woli złożenia wyjaśnień osobiście przed sądem.
Dnia 24.01.2014 r. obrońca Skarżącego wystosował do prokuratora generalnego list z prośbą o podjęcie kroków w celu ekstradycji Skarżącego. Peruwiańskie prawo nie przewiduje jednak możliwości ekstradycji podejrzanego o popełnienie przestępstwa na terytorium Peru.
Rozprawa odbyła się pod nieobecność Skarżącego, jednak z udziałem jego obrońcy. W mowie końcowej podniósł on, że prawo do obrony Skarżącego zostało rażąco naruszone.
Sąd Najwyższy Holandii odrzucił skargę kasacyjną.
- Prawo do bezpośredniego złożenia wyjaśnień przez oskarżonego w postępowaniu karnym stanowi element prawa do rzetelnego procesu (§ 50). Zdaniem Trybunału zasada ta, ze względu na specyfikę postępowania odwoławczego, może doznać ograniczenia w postępowaniu przed sądem II instancji. W procedurach krajowych przewidujących model apelacji pełnej prawo do bezpośredniego złożenia wyjaśnień będzie stanowiło istotny element postępowania, jeżeli sąd II instancji przeprowadza postępowanie dowodowe (§ 51). EKPCz pozostawia jednak państwom margines swobody w tworzeniu prawa procesowego (§ 52).
- Uczestniczenie w rozprawie za pośrednictwem wideokonferencji nie stanowi samo w sobie naruszenia art. 6 EKPCz. Forma komunikacji musi jednak odpowiadać rygorom stawianym przez Konwencję (§ 53). Ze względu na złożoność sprawy, a także okoliczności związane z liczbą i różnymi miejscami osadzenia współoskarżonych, forma wideokonferencji była by usprawiedliwiona (§ 56). Skarżący zrzekł się jednak prawa do udziału w rozprawie w formie wideokonferencji (§ 57).
- W okolicznościach przedmiotowej sprawy, z uwagi na fakt wielokrotnej odmowy wzięcia udziału w rozprawie za pośrednictwem wideokonferencji, a także ze względu na podniesienie zarzutu naruszenia art. 6 EKPCz dopiero w mowie końcowej nie można uznać, że doszło do naruszenia prawa do obrony Skarżącego. (§ 60, 63)
Kodeks Postępowania Karnego Holandii
– Art. 278 § 3
„Na wniosek oskarżonego, który nie stawił się na rozprawie, sąd może odroczyć rozprawę.”
[„If the suspect [having failed to appear] has indicated that he wishes to conduct his defence in person and requests an adjournment of the hearing of his case, the [trial court] shall decide on the request for an adjournment. The [trial court] shall grant or refuse the request for an adjournment, after which, in the latter case, it shall continue with the hearing with due regard to Article 280 § 1.”]
– Art. 279 § 1
„Sąd wyraża zgodę na prowadzenie obrony przez obrońcę pod nieobecność oskarżonego, jeżeli upoważnienie do obrony przewiduje taką możliwość.”
[„The suspect who has not appeared at the hearing may have the defence conducted at the hearing by a lawyer (advocaat) who states that he has been expressly authorised to do so. The [trial court] shall agree to this”]
– Art. 280 § 1
„W razie braku stawiennictwa oskarżonego, sąd prowadzi rozprawę bez udziału oskarżonego, chyba że zachodzi okoliczność wskazana w art. 279”
[„If the suspect does not appear at the hearing and the [trial court]… it shall give an order declaring the suspect in default of appearance and the hearing in the case shall be continued in his absence, unless it has agreed to the defence being conducted in accordance with Article 279…”]
– Art. 415
Z mocy art. 415 k.p.k. Holandii przepisy dotyczące postępowania przed sądem I instancji stosuje się odpowiednio do postępowania przed sądem II instancji.
[„By virtue of Article 415 of the CCP these provisions apply equally to appeal proceedings.”]
Zarządzenie w sprawie wykorzystania środków audio-wizualnego porozumiewania się na odległość (Besluit videoconferentie)
– Art. 2 ust. 2
„Wideokonferencja zostanie zarządzona jedynie za zgodą oskarżonego, jeżeli:
b. w jej trakcie oskarżony ma złożyć wyjaśnienia przed pełnym składem sądu.”
[„In the following cases videoconferences will not be used, except with the approval of the accused or his counsel:…
b. with regard to the accused, at a hearing on the merits of the case before the full‑bench chamber (meervoudige kamer)”]
Tymczasowe aresztowanie; prawo do obrony; rozprawa; wideokonferencja; składanie wyjaśnień; wyjaśnienia; ekstradycja; art. 6 EKPCz
Michał Macidłowski
Sfinansowano przez Narodowy Instytut Wolności - Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego ze środków Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018 – 2030
