Jakie mamy zasady techniki prawodawczej?

mgr Natalia Wituła

Jakie mamy zasady techniki prawodawczej?

Zasady techniki prawodawczej są istotne, ponieważ mają na celu zapewnić właściwe i skuteczne funkcjonowanie procesu tworzenia prawa. Oto kilka powodów, dla których są potrzebne:

1. Klarowność i precyzja: Zasady techniki prawodawczej pomagają w tworzeniu przepisów prawa, które są jasne, precyzyjne i łatwe do zrozumienia. Dzięki temu osiąga się klarowność prawa, co ułatwia jego interpretację i stosowanie przez obywateli oraz organy egzekwujące.
2. Spójność i spójność systemu prawodawczego: Zasady techniki prawodawczej zapewniają spójność i spójność prawa, co oznacza, że ​​ustawy są zgodne ze sobą i tworzą spójny system prawny. Dzięki temu można uniknąć niezgodności i sprzeczności między różnymi przepisami prawnymi, co może prowadzić do zamieszania i nieefektywności w systemie prawo.
3. Efektywność tworzenia prawa: Dobre stosowanie zasad techniki prawodawczej może przyspieszyć proces tworzenia prawa, poprawiając jego efektywność i skuteczność. Zasady takie jak zrozumiałość, i klarowność przepisów mogą pomóc w uniknięciu nadmiernej biurokracji i zakłóceń w procesie legislacyjnym.
4. Przewidywalność i pewność prawa: Zasady techniki prawodawczej są niezbędne do zapewnienia przewidywalności i pewności prawa. Ustawa, która jest napisana zgodnie z tymi zasadami, pozwala obywatelom, przedsiębiorcom i organom publicznym na dokładne zrozumienie swoich praw i obowiązków, co przekłada się na większą pewność i zaufanie do systemu prawnego.
5. Ochrona praw człowieka: Właściwe zastosowanie zasad techniki prawodawczej może przyczynić się do optymalnego uwzględnienia i ochrony praw człowieka w przepisach prawnych. Dzięki temu możliwe jest uniknięcie niezgodności z konstytucją lub innymi instrumentami międzynarodowymi dotyczącymi praw człowieka.

Podsumowując, zasady techniki prawodawczej są ważne, ponieważ pomagają w tworzeniu jasnego, spójnego, efektywnego i sprawiedliwego prawa, które zapewnia pewność i ochronę praw obywateli.

Historia zasad techniki prawodawczej

Historia zasad techniki prawodawczej w Polsce jest stosunkowo krótka, gdyż większe zmiany i reformy w tym zakresie nastąpiły po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku oraz po przekształceniu Polski w państwo socjalistyczne po II wojnie światowej.

Ważnym momentem w historii zasad techniki prawodawczej w Polsce było powstanie Konstytucji Marcowej w 1921 roku, która wprowadziła wiele nowych rozwiązań dotyczących techniki prawodawczej. Konstytucja ta wprowadzała zasadę konstytucyjnej jednolitości, co oznaczało, że przepisy ustawowe musiały być zgodne z konstytucją. Wprowadzone zostały też zasady dotyczące języka ustaw, czyli jasności, precyzji i klarowności formuł.

W okresie międzywojennym, na przełomie lat 20. i 30., zaczęto prowadzić prace nad unifikacją i systematyzacją prawa w Polsce. Powołano m.in. Komisję Kodyfikacyjną, która miała opracować kodeksy dla różnych dziedzin prawa. W 1934 roku powstał Kodeks postępowania cywilnego, a w 1936 roku Kodeks postępowania karnego.

Po II wojnie światowej, w wyniku przekształcenia Polski w państwo socjalistyczne, zasady techniki prawodawczej uległy zmianom wraz z wprowadzeniem nowej konstytucji w 1952 roku. Przepisy prawne stały się bardziej scentralizowane, a władza prawodawcza skupiona była w rękach Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Zasady techniki prawodawczej były dostosowane do potrzeb systemu socjalistycznego, a język ustaw był często zideologizowany.

Po transformacji ustrojowej w 1989 roku ponownie zaczęto dążyć do wprowadzenia nowych zasad techniki prawodawczej. W 1997 roku uchwalono nową konstytucję, która stanowiła o większej ochronie praw jednostki i zwiększała rolę Sejmu i Senatu w procesie legislacyjnym. Od tego czasu wprowadzono szereg zmian mających na celu usprawnienie techniki prawodawczej, takie jak standardy językowe dla tworzenia aktów prawnych, wprowadzenie analiz skutków regulacji czy zwiększenie transparentności procesu legislacyjnego.

Obecnie, w Polsce, prace nad zasadami techniki prawodawczej są prowadzone przez Kancelarię Prezesa Rady Ministrów oraz Radę Legislacyjną, które zajmują się m.in. sprawdzaniem zgodności projektów aktów prawnych z zasadami techniki prawodawczej.

Wraz z rozwojem nauki prawa dostrzeżono, że lepiej jest jednak tak konstruować znaczenie przepisów prawa, by normy prawne z nich wywodzone obejmowały swoim zakresem jak największą klasę przypadków. To oznacza, że przepisy powinny być generalne i abstrakcyjne, aby można było powołać je do jak największej klasy przypadków. Takie podejście do techniki legislacyjnej sprawiło, że zapisywane prawem pozytywnym reguły stawały się coraz bardziej uniwersalne i mogły stanowić podstawę do wyprowadzania praw i obowiązków wobec podmiotów prawa niezależnie od zmieniającej się rzeczywistości społecznej.

Przepisy są generalne i abstrakcyjne, ponieważ mają zastosowanie do szerokiej grupy osób i sytuacji. Istnieje wiele różnych osób i przypadków, w których przepisy mogą mieć zastosowanie, dlatego muszą być tak sformułowane, aby były stosowane w różnorodnych sytuacjach.

Przepisy są także abstrakcyjne, ponieważ nie mogą uwzględniać wszystkich szczegółów i możliwych sytuacji. Muszą stanowić ogólne ramy, które można zastosować w różnych sytuacjach. Konkretność przepisów mogłaby prowadzić do ograniczenia ich elastyczności i uniemożliwić rozwiązanie nowych, nieprzewidzianych problemów.

Ponadto, przepisy abstrakcyjne pozwalają na spójność i jednolitość w prawie. Umożliwiają również stosowanie równych standardów dla wszystkich, bez względu na indywidualne okoliczności czy preferencje.

Wreszcie, abstrakcyjność przepisów daje również elastyczność w przypadku zmieniających się warunków społecznych, gospodarczych lub technologicznych. Pozwala na łatwiejsze wprowadzanie zmian i aktualizacji, gdy sytuacja wymaga nowych regulacji.

Dzięki takiemu zabiegowi legislacyjnemu prawodawca nie musi każdorazowo odnosić powyższej normy sankcjonującej do poszczególnych reguł przewozu drogowego (norm sankcjonowanych).

Przykłady zasad techniki prawodawczej

Poprawnie skonstruowany akt normatywny powinien odpowiadać wymogom prawidłowej legislacji. Te standardy, zamknięte w wymogach prawnych wynikają z kilku płaszczyzn – z jednej strony są wynikiem zasad techniki prawodawczej, z drugiej wynikają z kultury prawnej, a nawet orzecznictwa i dorobku naukowego myśli prawnej. „W konsekwencji umiejętne – uwzględniające powyższe kanony – wysłowienie normy prawnej w przepisie zwiększa szanse na jej prawidłową (tzn. tożsamą z intencją prawodawcy) rekonstrukcję przez adresatów prawa”[1].

 Zasady techniki prawodawczej to zasady, które mają na celu zapewnienie klarowności, precyzji i spójności w tworzeniu i formułowaniu przepisów prawnych. Poniżej przedstawione są najważniejsze zasady techniki prawodawczej:

1. Zasada jasności – przepisy prawne powinny być sformułowane w sposób przejrzysty i zrozumiały dla odbiorców. Powinny być precyzyjne i niezawodne, aby uniknąć nieporozumień i różnych interpretacji.
2. Zasada pewności prawa – przepisy prawne powinny być stabilne i przewidywalne, aby obywatele mogli być świadomi swoich praw i obowiązków. Powinny być również zgodne z konstytucją i innymi źródłami prawa.
3. Zasada hierarchii przepisów – różne akty prawne powinny być skonstruowane w taki sposób, aby ustalać ich hierarchię i zależności. Konstytucja powinna znajdować się na najwyższym szczeblu hierarchii, a mniejsze akty prawne powinny być zgodne z przepisami zawartymi w wyższych aktach.
4. Zasada dostępności prawa – prawo powinno być łatwo dostępne dla wszystkich obywateli. Powinno być powszechnie dostępne, zarówno w formie drukowanej, jak i elektronicznej, tak aby każdy mógł się z nim zapoznać.
5. Zasada jednolitości – przepisy prawne powinny być spójne i potencjalnie nie powinny się wzajemnie wykluczać. Powinny być również spójne z istniejącymi już przepisami, aby uniknąć sprzeczności i niezgodności w systemie prawnym.
6. Zasada ograniczania – prawo powinno być możliwie jak najmniej ingerujące w wolność jednostki. Przepisy prawne powinny być uzasadnione i proporcjonalne do konkretnego celu, jakiego mają dotyczyć.

Te zasady mają na celu zapewnić klarowność i pewność prawa, a także umożliwić obywatelom skuteczne korzystanie z niego.

Konstruowanie ustawy wymaga przestrzegania pewnych reguł. W innym przypadku, powstałby chaos, któremu prawo w swej istocie ma przeciwdziałać. Zgodnie z definicją, prawo stanowi „ogół przepisów i norm prawnych regulujących stosunki między ludźmi danej społeczności”(Słownik Języka Polskiego, wyd. PWN).

Zasady Techniki Prawodawczej są tak naprawdę załącznikiem do wyżej wymienionego rozporządzenia. Wymienione są w 163 paragrafach i zawierają takie kwestie jak m.in. zasady ogólne, kwestie techniczne budowy aktów prawnych, regulacji ustalania tekstów jednolitych itd.

Podsumowując, zasady techniki prawodawczej przewidują, że przepisy powinny być redagowane zwięźle i syntetycznie (§ 5 załącznika do rozporządzenia); nie powinny zawierać określeń nadmiernie szczegółowych (§ 5 załącznika do rozporządzenia) powinny opisywać kwestie w sposób typowy dla danego zagadnienia regulowanego tą ustawą (§ 5załącznika do rozporządzenia); powinny być sformułowane w sposób dokładny zrozumiały dla adresatów norm odzwierciedlały intencje projektodawcy (§ 6 załącznika do rozporządzenia). Dodatkowo, zdania w ustawie redaguje się zgodnie z powszechnymi regułami składni języka polskiego (§ 7 załącznika do rozporządzenia); należy unikać zdań wielokrotnie złożonych (§ 7 załącznika do rozporządzenia); należy posługiwać się poprawnymi wyrażeniami językowymi w ich podstawowym i powszechnie przejętym znaczeniu (§ 8 ust. 1 załącznika do rozporządzenia ).[2]

[1] A. Kotowski, K. Kaleta, Podstawy Prawoznawstwa, Warszawa 2019, s. 342.

[2] https://www.monitorowanieprawa.pl/baza/wiedza/zasady-legislacji/99-zasady-techniki-prawodawczej-w-polsce.html