M e.a. C-673/19 WYROK TSUE z dnia 24-02-2021 r. EU:C:2021:127

Wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczący wykładni art. 3, 4, 6 i 15 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/115/WE z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie wspólnych norm i procedur stosowanych przez państwa członkowskie w odniesieniu do powrotów nielegalnie przebywających obywateli państw trzecich (dalej: „dyrektywa 2008/115”), złożony przez Raad van State (Radę Stanu, Niderlandy)

Czy art. 3, 4, 6 i 15 dyrektywy 2008/115 należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie temu, by państwo członkowskie umieściło w ośrodku detencyjnym obywatela państwa trzeciego nielegalnie przebywającego na jego terytorium, bez uprzedniego wydania wobec niego decyzji nakazującej powrót, w celu przymusowego przekazania tego obywatela do innego państwa członkowskiego, w którym posiada on status uchodźcy, jeżeli ów obywatel odmówił zastosowania się do nałożonego na niego nakazu udania się do tego innego państwa członkowskiego?

Art. 3, 4, 6 i 15 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/115/WE z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie wspólnych norm i procedur stosowanych przez państwa członkowskie w odniesieniu do powrotów nielegalnie przebywających obywateli państw trzecich należy interpretować w ten sposób, że nie stoją one na przeszkodzie temu, by państwo członkowskie umieściło w ośrodku detencyjnym obywatela państwa trzeciego nielegalnie przebywającego na jego terytorium w celu przymusowego przekazania tego obywatela do innego państwa członkowskiego, w którym posiada on status uchodźcy, w sytuacji gdy ów obywatel odmówił zastosowania się do nałożonego na niego nakazu udania się do tego innego państwa członkowskiego, a nie istnieje możliwość wydania wobec niego decyzji nakazującej powrót.

Holenderski sekretarz stanu odrzucił jako niedopuszczalne wnioski o udzielenie ochrony międzynarodowej złożone przez M, A i T, uzasadniając to tym, że osoby te, będące obywatelami państw trzecich, posiadały już status uchodźcy w innych państwach członkowskich, a mianowicie: Bułgarii, Hiszpanii i Niemczech. Jednocześnie nakazał tym osobom niezwłoczne udanie się na terytorium wskazanych państw.

M, A i T nie zastosowali się do tego nakazu. Sekretarz stanu zdecydował o umieszczeniu ich w ośrodku detencyjnym w celu przymusowego przekazania ich do właściwych trzech państw członkowskich. Osoby te zostały następnie przymusowo odesłane do owych państw członkowskich po tym, jak państwa te wyraziły zgodę na ich readmisję na swoje terytorium.

Uchodźcy wnieśli skargę do holenderskiego sądu podnosząc, że ich umieszczenie w ośrodku detencyjnym powinno było zostać poprzedzone wydaniem decyzji nakazującej powrót w rozumieniu holenderskich przepisów transponujących art. 6 ust. 2 dyrektywy 2008/115 do prawa niderlandzkiego. Skarga została odrzucona, w związku z czym sprawa trafiła w drodze apelacji do sądu pytającego.

Sąd pytający ma wątpliwości, czy w niniejszej sprawie dyrektywa 2008/115 ma zastosowanie. Jeśli tak, to sąd zastanawia się nad możliwością uzasadnienia rozpatrywanej praktyki krajowej tym, że środek krajowy jest bardziej korzystny w rozumieniu art. 4 ust. 3 tej dyrektywy.

• Z definicji „nielegalnego pobytu”, zdefiniowanego w art. 3 pkt 2 dyrektywy 2008/115, wynika, że każdy obywatel państwa trzeciego, który przebywa na terytorium państwa członkowskiego i nie spełnia warunków wjazdu, pobytu lub zamieszkania w tym państwie członkowskim, już z tego względu przebywa w nim nielegalnie. Może być tak, nawet jeżeli obywatel ten posiada ważne zezwolenie na pobyt w innym państwie członkowskim ze względu na to, że państwo to przyznało mu status uchodźcy. (nb. 29-30)
• Z chwilą, gdy obywatel państwa trzeciego zostaje objęty zakresem stosowania dyrektywy 2008/115, powinien on co do zasady podlegać przewidzianym w niej wspólnym normom i procedurom mającym na celu jego powrót, i to tak długo, jak długo jego pobyt nie zostanie zalegalizowany. (nb. 31)
• Z art. 6 ust. 2 dyrektywy 2008/115 wynika, że obywatelowi państwa trzeciego przebywającemu nielegalnie na terytorium jednego z państw członkowskich, który posiada prawo pobytu w innym państwie członkowskim, należy raczej umożliwić wyjazd do tego innego państwa członkowskiego, aniżeli od razu wydać w stosunku do niego decyzję nakazującą powrót, chyba że wymagają tego względy porządku publicznego lub bezpieczeństwa narodowego. Przepisu tego nie można jednak interpretować w ten sposób, że ustanawia on wyjątek od zakresu stosowania dyrektywy 2008/115 i pozwoliłby państwom członkowskim na wyłączenie ze wspólnych norm i procedur powrotów nielegalnie przebywających obywateli państw trzecich, w sytuacji gdy odmawiają oni natychmiastowego powrotu na terytorium państwa członkowskiego, które przyznało im prawo pobytu. (nb. 34-35)
• Każda decyzja nakazująca powrót powinna wyznaczyć, spośród państw trzecich wskazanych w art. 3 pkt 3 dyrektywy 2008/115, to państwo, do którego powinien zostać wydalony obywatel państwa trzeciego będący jej adresatem. Żadna norma ani żadna procedura przewidziana w tej dyrektywie nie pozwalają na wydalenie tego obywatela, mimo że przebywa on na terytorium jednego z państw członkowskich nielegalnie. (nb. 39, 42)
• Dyrektywa 2008/115 nie ma na celu harmonizacji ogółu norm państw członkowskich dotyczących pobytu cudzoziemców. Wspólne normy i procedury wprowadzone mocą tej dyrektywy dotyczą jedynie wydawania decyzji nakazujących powrót oraz wykonywania tych decyzji. (nb. 43)
• Dyrektywa 2008/115 nie ma na celu określenia skutków nielegalnego pobytu na terytorium jednego z państw członkowskich obywateli państw trzecich, wobec których nie można wydać decyzji nakazującej powrót. Jest tak również w przypadku, gdy niemożność ta wynika w szczególności z zastosowania zasady non-refoulement. (nb. 44)
• W sytuacji, w której nie można wydać decyzji nakazującej powrót, decyzja państwa członkowskiego o przymusowym przekazaniu obywatela państwa trzeciego nielegalnie przebywającego na jego terytorium do państwa członkowskiego, które przyznało mu status uchodźcy, wchodzi w zakres wyłącznej kompetencji tego państwa członkowskiego w dziedzinie nielegalnej imigracji. W konsekwencji to samo dotyczy umieszczenia takiego obywatela w ośrodku detencyjnym w celu zapewnienia przekazania go do państwa członkowskiego, w którym posiada on status uchodźcy. (nb. 45)
• Przymusowe przekazanie obywatela państwa trzeciego i umieszczenie go w ośrodku detencyjnym podlegają pełnemu poszanowaniu zarówno praw podstawowych, a w szczególności praw gwarantowanych w EKPCz jak i Konwencji genewskiej dotyczącej statusu uchodźców. (nb. 47)

Macieja Szpunara

http://curia.europa.eu/orzg_C-673/19…

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/115/WE z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie wspólnych norm i procedur stosowanych przez państwa członkowskie w odniesieniu do powrotów nielegalnie przebywających obywateli państw trzecich

https://eur-lex.europa.eu/dyrektywa 2008/115…

Art. 3

Art. 4

Art. 6

Art. 15

Prawo niderlandzkie:

Ustawa o cudzoziemcach z dnia 23 listopada 2000 r., zmieniona ze skutkiem od dnia 31 grudnia 2011 r. do celów transpozycji dyrektywy 2008/115 do prawa niderlandzkiego

Art. 59 ust. 2

Jeżeli dokumenty niezbędne do powrotu cudzoziemca są dostępne lub będą dostępne w krótkim czasie, interes porządku publicznego wymaga zastosowania wobec cudzoziemca środka detencyjnego, chyba że jego pobyt jest legalny na podstawie art. 8 lit. a)–e) i l).

Art. 62 a

1. Minister powiadamia na piśmie cudzoziemca niebędącego obywatelem Wspólnoty, którego pobyt nie jest albo przestał być legalny, o obowiązku opuszczenia Niderlandów z własnej inicjatywy i o terminie wykonania tego obowiązku, chyba że:

(…)

b) cudzoziemiec posiada ważne zezwolenie na pobyt lub inne zezwolenie upoważniające do pobytu wydane przez inne państwo członkowskie.

3. Cudzoziemiec, o którym mowa w ust. 1 lit. b), otrzymuje nakaz natychmiastowego powrotu na terytorium takiego państwa członkowskiego. Jeżeli nakaz nie zostanie wykonany lub jeżeli natychmiastowy wyjazd cudzoziemca jest konieczny ze względów porządku publicznego lub bezpieczeństwa narodowego, wobec cudzoziemca wydawana jest decyzja nakazująca powrót.

Art. 63

1. Cudzoziemiec nielegalnie przebywający w Niderlandach, który nie opuścił Niderlandów z własnej inicjatywy w terminie przewidzianym w niniejszej ustawie, może zostać wydalony. (…)

Okólnik w sprawie cudzoziemców z 2000 r., wersja do 1 stycznia 2019 r.

§ A3/2 Jeżeli wydanie decyzji nakazującej powrót jest sprzeczne ze zobowiązaniami międzynarodowymi (zasada non-refoulement), urzędnik odpowiedzialny za kontrole graniczne lub kontrolę cudzoziemców nie wydaje decyzji nakazującej powrót. (…)

http://curia.europa.eu/C-673/19…