Asanović v. Czarnogóra 52415/18 WYROK ETPCz z dnia 20-05-2021 r.

Izba

Bezprawne pozbawienie wolności

Art. 5 ust. 1 EKPCz
„1. Każdy ma prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego. Nikt nie może być pozbawiony wolności, z wyjątkiem następujących przypadków i w trybie ustalonym przez prawo:
a) zgodnego z prawem pozbawienia wolności w wyniku skazania przez właściwy sąd;
b) zgodnego z prawem zatrzymania lub aresztowania w przypadku niepodporządkowania się wydanemu zgodnie z prawem orzeczeniu sądu lub w celu zapewnienia wykonania określonego w ustawie obowiązku;
c) zgodnego z prawem zatrzymania lub aresztowania w celu postawienia przed właściwym organem, jeżeli istnieje uzasadnione podejrzenie popełnienia czynu zagrożonego karą, lub, jeśli jest to konieczne, w celu zapobieżenia popełnieniu takiego czynu lub uniemożliwienia ucieczki po jego dokonaniu;
d) pozbawienia nieletniego wolności na podstawie zgodnego z prawem orzeczenia w celu ustanowienia nadzoru wychowawczego lub zgodnego z prawem pozbawienia nieletniego wolności w celu postawienia go przed właściwym organem;
e) zgodnego z prawem pozbawienia wolności osoby w celu zapobieżenia szerzeniu przez nią choroby zakaźnej, osoby umysłowo chorej, alkoholika, narkomana lub włóczęgi;
f) zgodnego z prawem zatrzymania lub aresztowania osoby, w celu zapobieżenia jej nielegalnemu wkroczeniu na terytorium państwa, lub osoby, przeciwko której toczy się postępowanie o wydalenie lub ekstradycję.”

Zgłoszono na policję, że istnieją przesłanki wskazujące na popełnienie przez Skarżącego przestępstwa uchylania się od opodatkowania w związku z jego działalnością zawodową. Sprawa została przekazana do Prokuratury Państwowej, skąd zwrócono się do funkcjonariusza policji o zebranie informacji od Skarżącego. Nie zastano go jednak pod jego adresem, a należący do niego telefon był wyłączony. Uznano, że Skarżący ukrywał się, co skutkowało zwróceniem się do funkcjonariuszy policji o odnalezienie go i pozbawienie wolności.

Tego samego dnia funkcjonariusze podeszli do Skarżącego przed Sądem Pierwszej Instancji w Podgoricy i wręczyli mu wezwanie do natychmiastowego stawienia się na policji. Określono również, że jeśli nie zastosuje się do tego wezwania, zostanie doprowadzony siłą. Tak też się stało. Skarżący oświadczył Trybunałowi, że został umieszczony w pojeździe i przewieziony na posterunek policji. Strona rządowa nie potwierdziła takiego przebiegu zdarzeń.

Od Skarżącego pobrano odciski palców, został sfotografowany, zabrano jego rzeczy osobiste i umieszczono go w celi bez okien. Został zakuty w kajdanki i przewieziony do prokuratora stanowego, gdzie był przesłuchiwany po czym został zwolniony; podczas tego przesłuchania Skarżący zaprzeczył, że popełnił wspomniane przestępstwo. Po opuszczeniu więzienia włączył telefon i skontaktował się z funkcjonariuszem policji, który kazał mu przyjść przed budynek sądu, gdzie został pozbawiony wolności. Tego samego dnia Wydział do Walki z Przestępczością Gospodarczą złożył przeciwko Skarżącemu doniesienie karne w związku z uzasadnionym podejrzeniem uchylania się od opodatkowania.

We wrześniu 2017 r. Skarżący wniósł skargę konstytucyjną dotyczącą bezprawnego pozbawienia wolności. Ponadto, Rada ds. Obywatelskiej Kontroli Policji uznała, że inspektorzy policji działali niezgodnie z prawem. Trybunał Konstytucyjny oddalił skargę konstytucyjną Skarżącego.

W październiku 2018 roku Rzecznik Praw Obywatelskich wydał opinię, w której stwierdził, że doszło do naruszenia praw Skarżącego.

Skarżący wszczął postępowanie cywilne przeciwko Państwu, domagając się odszkodowania oraz nakazu opublikowania we wszystkich drukowanych i elektronicznych mediach czarnogórskich oświadczenia, że naruszono jego prawa. postępowanie cywilne zostało jednak zawieszone.

Prokurator stanowy skierował przeciwko Skarżącemu akt oskarżenia w związku z uzasadnionym podejrzeniem, że popełnił on przestępstwo ciągłe polegające na uchylaniu się od płacenia podatków i składek na ubezpieczenie społeczne.

Skarżący wszczął postępowanie cywilne przeciwko Podatkowej Administracji Państwowej w związku z dyskryminacją oraz następnie przeciwko Państwu, w związku z naruszeniem jego prawa do obrony. Sąd Pierwszej Instancji w Podgoricy orzekł częściowo na korzyść skarżącego.

• Określając, że każde pozbawienie wolności musi być dokonane ,,zgodnie z procedurą przewidzianą przez prawo”, art. 5 ust.1 EKPCz wymaga przede wszystkim, aby każde zatrzymanie lub aresztowanie miało podstawę prawną w prawie krajowym. W przypadku pozbawienia wolności szczególnie ważne jest, aby spełniona została ogólna zasada pewności prawa. Istotne jest zatem, aby samo prawo było przewidywalne w swoim zastosowaniu, tak aby spełniało ono standard ,,zgodności z prawem” określony przez Konwencję; standard, który wymaga, aby wszystkie przepisy prawa były precyzyjne (§ 65)

• Funkcjonariusze Policji mogą pozbawić osobę wolności, jeżeli istnieją powody zatrzymania. Jednakże, wspomniany raport odnosił się jedynie do przestępstwa, o które Skarżący był podejrzany, nie wskazując żadnej z podstaw prawnych. Skarżący jest praktykującym adwokatem a ustawa o adwokaturze wyraźnie stanowi, że praktykujący adwokat może zostać pozbawiony wolności za przestępstwa karne związane z jego praktyką tylko na podstawie odpowiedniego orzeczenia sądu. Taka decyzja nie istniała w sprawie Skarżącego. Dlatego też, nawet gdyby policja wskazała na jedną z podstaw wymienionych przepisach, pozbawienie wolności Skarżącego nadal byłoby bezprawne. (§ 67 )

• Nieprzestrzeganie prawa krajowego pociąga za sobą naruszenie Konwencji. Pozbawienie wolności Skarżącego nie było zgodne z prawem krajowym, a zatem było bezprawne.  (§ 68)

Konstytucja Czarnogóry z 2007r.
-Art. 20
Artykuł 20 przewiduje prawo do środka odwoławczego od decyzji dotyczącej czyjegoś prawa lub interesu ustawowego.
[„Article 20 provides for the right to a legal remedy against a decision on someone’s right or a statute-based interest.”]
-Art. 29
Artykuł 29 określa szczegóły dotyczące prawa do wolności. Stanowi on, że pozbawienie wolności jest dopuszczalne tylko z powodów i w trybie przewidzianym przez ustawę. Bezprawne pozbawienie wolności jest karalne.
[„Article 29 sets out details as regards the right to liberty. It provides that a deprivation of liberty is allowed only for the reasons and in accordance with the procedure provided for by the law. Unlawful deprivation of liberty is punishable.”]
-Art. 38
Artykuł 38 stanowi, że osoba pozbawiona wolności bezprawnie lub bez uzasadnienia ma prawo do odszkodowania od państwa.
[„Article 38 provides that a person deprived of liberty unlawfully or without justification is entitled to compensation from the State.”]

Ustawa Trybunału Konstytucyjnego Czarnogóry z 2015r.
Ustawa ta weszła w życie 20 marca 2015 r. Jej art. 68 stanowi m.in. że skargę konstytucyjną może wnieść osoba fizyczna, jeżeli uzna, że jej prawo człowieka lub wolność zagwarantowana w Konstytucji zostały naruszone przez indywidualną decyzję, działanie lub zaniechanie organu państwa, po wyczerpaniu wszystkich innych skutecznych środków prawnych. Jeżeli Skarżący wykaże, że przysługujący mu środek prawny nie jest lub nie byłby skuteczny, skarga konstytucyjna może być wniesiona bez uprzedniego wyczerpania skutecznych krajowych środków odwoławczych.
[„This Act entered into force on 20 March 2015. Section 68 thereof provides, inter alia, that a constitutional appeal can be lodged by a physical person, if he or she considers that his or her human right or freedom guaranteed by the Constitution was violated by an individual decision, action or omission of a State body, after all other effective legal remedies have been exhausted. If the appellant proves that a legal remedy to which he or she is entitled is not or would not be effective, a constitutional appeal can be lodged without prior exhaustion of effective domestic remedies.”]

Art.5 ust.1 EKPCz; pozbawienie wolności; bezprawne zatrzymanie

http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-210046