Stetsov v. Ukraina 5170/15 WYROK ETPCz z dnia 11-05-2021 r.

Izba

Dopuszczalność ingerencji w swobodę przemieszczania się

Art. 2 Protokołu nr 4 do EKPCz
„Zbiorowe wydalanie cudzoziemców jest zabronione.”

W dniu 26.09.2013 r., w związku z zaległościami w spłacie kredytu przez spółkę S., Bank U. wystąpił przeciwko Skarżącemu z powództwem o zapłatę całej sumy kredytu i odsetek.

W dniu 05.02.2014 r. Charkowski Sąd Apelacyjny uwzględnił powództwo wniesione przez Bank U. przeciwko Skarżącemu i nakazał mu zapłatę na rzecz Banku U. kwoty 979.583,48 USD (równowartość 713.150,46 EUR) tytułem zaległej należności wraz z 7.413,16 hrywien ukraińskich (UAH) (równowartość 477,66 EUR) tytułem odsetek oraz 5.161,50 UAH (równowartość 686,04 EUR) tytułem kosztów procesowych. Orzeczenie to zostało utrzymane w mocy przez Sąd Najwyższy Ukrainy.

W dniu 30.10.2014 r. Sąd Rejonowy w Kijowie rozpatrzył wniosek komornika o zakazanie Skarżącemu opuszczania terytorium do czasu całkowitej spłaty długu stwierdzonego wyrokiem z dnia 05.02.2014 r. Wniosek został oddalony z tego powodu, że komornik nie udowodnił, iż Skarżący uchylił się od wykonania wyroku.

W dniu 17 grudnia 2014 r. Sąd Okręgowy w Kijowie uchylił decyzję sądu pierwszej instancji i uwzględnił wniosek komornika. Zauważył, że Skarżący został poinformowany o prowadzonym przeciwko niemu postępowaniu egzekucyjnym oraz że przez ponad cztery miesiące nie podjął żadnych starań, aby spłacić dług, nawet częściowo. Wyrok ten stał się prawomocny.

Na przełomie maja i czerwca 2015 r. Skarżący dwukrotnie wystąpił do sądów krajowych o zniesienie nałożonego na niego zakazu opuszczania kraju. Jego wnioski zostały oddalone kolejno przez Sąd Rejonowy w Kijowie i Sąd Okręgowy w Kijowie na tej podstawie, że zgodnie z obowiązującym prawem sądy krajowe nie są właściwe do uchylenia zakazu opuszczania terytorium i że przedmiotowy zakaz może zostać uchylony jedynie po całkowitej spłacie długu.

W dniu 20.07.2015 r. Skarżący zwrócił się do komornika o zniesienie nałożonego na niego zakazu wyjazdu oraz o ustanowienie comiesięcznego potrącenia z jego wynagrodzenia w celu spłaty zadłużenia.

W dniu 10.08.2015 r. Biuro Komorników Państwowych wydało postanowienie o miesięcznym potrąceniu w wysokości 20% wynagrodzenia Skarżącego w celu spłaty zadłużenia wynikającego z wyroku, ale nie nakazało zniesienia zakazu wyjazdu.

W dniu 01.06.2017 r. Skarżący ponownie wystąpił do Biura Komorników Państwowych o uchylenie zakazu opuszczenia kraju.

W dniu 27.07.2017 r. zastępca dyrektora Biura Komorników Państwowych odpowiedział Skarżącemu, że przedmiotowy zakaz może zostać uchylony dopiero po zakończeniu postępowania egzekucyjnego. W związku z tym jego wniosek został oddalony.

Zgodnie z ostatnią informacją Skarżącego z dnia 16.03.2018 r., zakaz opuszczania kraju nie został zniesiony.

• Art. 2 Protokołu nr 4 do EKPCz gwarantuje każdemu prawo do swobodnego przemieszczania się w obrębie terytorium, na którym się znajduje, oraz do jego opuszczenia, co oznacza prawo do udania się do wybranego przez siebie kraju, pod warunkiem, że uzyska zgodę na wjazd do niego. Ingerencja w korzystanie z tego prawa, jest zgodna z art. 2 Protokołu nr 4 do EKPCz tylko wtedy, gdy jest przewidziana przez ustawę, służy realizacji jednego z uzasadnionych celów, o których mowa w akapicie trzecim wskazanego przepisu, i może być uznana za „konieczną w społeczeństwie demokratycznym”. (§ 25)

• Przedmiotowa ingerencja była przewidziana prawem, a mianowicie art. 6 ustawy o trybie wjazdu i wyjazdu na terytorium Ukrainy przez obywateli Ukrainy (por. Akty Prawne), oraz że służyła realizacji uzasadnionego celu, a mianowicie ochronie praw innych osób. (§ 27)

• Automatyczne przedłużanie orzeczonego środka ograniczającego swobodę przemieszczania się, nawet jeżeli jest on zgodny z prawem i konieczny w społeczeństwie demokratyczny, może stać w sprzeczności z art. 2 Protokołu nr 4 do EKPCz. Stan ten można uznać za nieproporcjonalny do wagi naruszenia prawa (§ 28). Państwo nie może przedłużać przedmiotowego środka bez okresowej kontroli jego zasadności, a ponadto musi ono badać czy ingerencja rzeczywiście służy zabezpieczeniu spełnienia świadczenia wynikającego z zobowiązania powstałego na mocy orzeczenia sądowego. (§ 28-29)

Ustawa o wykonywaniu orzeczeń sądowych (loi sur la procédure d’exécution des jugements) (obowiązująca do dnia 02.06.2016 r.)

– Art. 11 ust. 3 pkt 18

Jeżeli dłużnik nie wywiązał się z obowiązków nałożonych orzeczeniem sądu, komornicy państwowi mają prawo wystąpić do sądu o tymczasowy zakaz opuszczania terytorium przez dłużnika, do czasu wywiązania się przez niego z obowiązków wynikających z prawomocnego orzeczenia.

[„prévoyait que si un débiteur se soustrayait aux obligations qui lui avaient été imposées par une décision de justice, les huissiers de justice de l’État étaient en droit de saisir le tribunal aux fins d’obtenir que fût prononcée contre le débiteur une interdiction temporaire de quitter le territoire courant jusqu’à ce que celui-ci se fût acquitté des obligations nées de la décision en question.”]

Z dniem 2 czerwca 2016 r. ustawa o wykonywaniu orzeczeń sądowych przestała obowiązywać. Została uchylona i zastąpiona nową ustawą o postępowaniu egzekucyjnym. Obecnie art. 18 ust. 3 akapit 19 tej nowej ustawy zawiera przepis podobny do tego opisanego w poprzednim akapicie.

[„Depuis le 2 juin 2016, la loi susmentionnée n’est plus en vigueur : elle a été abrogée et remplacée par la nouvelle loi sur la procédure d’exécution des jugements. À l’heure actuelle, l’article 18, paragraphe 3, alinéa 19 de cette nouvelle loi contient une disposition similaire à celle décrite dans le paragraphe qui précède.”]

Ustawa o trybie wjazdu i wyjazdu na terytorium Ukrainy przez obywateli Ukrainy (loi sur la procédure d’entrée dans le territoire ukrainien et de sortie de ce territoire pour les ressortissants ukrainiens)

– Art. 6

Choć przepis ulegał częstym zmianom, niewykonanie zobowiązania nałożonego orzeczeniem sądowym zawsze stanowiło podstawę ograniczenia prawa do opuszczenia terytorium Ukrainy. Ograniczenie to ma charakter tymczasowy i obowiązuje do chwili wypełnienia zobowiązania.

[„L’article 6 de la loi sur la procédure d’entrée dans le territoire ukrainien et de sortie de ce territoire pour les ressortissants ukrainiens, qui prévoit des restrictions à la circulation des ressortissants ukrainiens à l’étranger, a fait l’objet de plusieurs modifications au cours de la période considérée. Cependant, le manquement aux obligations imposées par une décision de justice a toujours figuré parmi les motifs de restriction du droit de quitter le territoire ukrainien. Cette restriction était imposée à titre provisoire, jusqu’à l’exécution desdites obligations.”]

Kodeks Postępowania Cywilnego Ukrainy

– Art. 441 (po noweli z dnia 03.07.2018 r.)

„Sądy mogą znieść tymczasowy zakaz podróży na uzasadniony wniosek dłużnika. Wniosek ten powinien zostać rozpatrzony w ciągu dziesięciu dni. Na orzeczenie w sprawie wskazanego wniosku przysługuje zażalenie. Odmowa zniesienia zakazu podróży nie powinna uniemożliwiać dłużnikowi złożenia nowego wniosku, gdyby okoliczności uległy zmianie.”
[„les tribunaux pouvaient annuler l’interdiction temporaire de voyager suite à la demande motivée du débiteur, que cette demande devait être examinée dans un délai de dix jours; que la décision prise à la suite de cette demande pourrait faire l’objet d’un recours et que le refus d’annuler l’interdiction de voyager ne devrait pas empêcher le débiteur de déposer une nouvelle demande si les circonstances avaient changé. Ces modifications sont entrées en vigueur le 28 août 2018.”]

Dług; egzekucja; orzeczenie sądowe; zobowiązanie; swoboda przemieszczania się; zakaz opuszczania terytorium państwa; art. 2 Protokołu nr 4 do EKPCz; Stetsov v. Ukraina

http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-209865