Mont Blanc Trading Ltd i Antares Titanium Trading Ltd v. Ukraina 11161/08 WYROK ETPCz z dnia 14-01-2021 r.

Izba

Wydawanie orzeczenia w sprawie cywilnej bez należytego poinformowania pozwanego o terminie rozprawy oraz niewystarczające uzasadnianie orzeczeń

Art. 6 ust. 1 EKPCz
„1. Każdy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony ustawą przy rozstrzyganiu o jego prawach i obowiązkach o charakterze cywilnym albo o zasadności każdego oskarżenia w wytoczonej przeciwko niemu sprawie karnej. Postępowanie przed sądem jest jawne, jednak prasa i publiczność mogą być wyłączone z całości lub części rozprawy sądowej ze względów obyczajowych, z uwagi na porządek publiczny lub bezpieczeństwo państwowe w społeczeństwie demokratycznym, gdy wymaga tego dobro małoletnich lub gdy służy to ochronie życia prywatnego stron albo też w okolicznościach szczególnych, w granicach uznanych przez sąd za bezwzględnie konieczne, kiedy jawność mogłaby przynieść szkodę interesom wymiaru sprawiedliwości.”

Art. 1 Protokołu nr 1 do EKPCz
„Każda osoba fizyczna i prawna ma prawo do poszanowania swego mienia. Nikt nie może być pozbawiony swojej własności, chyba że w interesie publicznym i na warunkach przewidzianych przez ustawę oraz zgodnie z podstawowymi zasadami prawa międzynarodowego. Powyższe postanowienia nie będą jednak w żaden sposób naruszać prawa Państwa do wydawania takich ustaw, jakie uzna za konieczne dla uregulowania sposobu korzystania z własności zgodnie z
interesem powszechnym lub w celu zapewnienia uiszczania podatków bądź innych należności lub kar pieniężnych.”

Skarżącymi były dwie spółki, z których druga została rozwiązana w 2015 roku. Pierwsza spółka ma siedzibę na Mauritiusie i była udziałowcem większościowym drugiej spółki.

W 2003 roku obie spółki zawarły z przedsiębiorstwem A. szereg umów dotyczących sprzedaży i dystrubucji produktów tytanowych. W umowach zawarły klauzulę arbitrażową uznającą arbitraż sądu londyńskiego (LCIA) oraz poddały je pod prawo Anglii i Walii.

Zdaniem Rządu, przedsiębiorcy w 2004 roku zawarli kolejną umowę („Sporna Umowa”) poddającą poprzednie umowy prawu ukraińskiemu i sądom krajowym.

W związku z zarzucanym naruszeniem umowy, Skarżące spółki w listopadzie 2004 roku poddały sprawę pod arbitraż LCIA. A. uczestniczyło w postępowaniu, ale wbrew poleceniu arbitra nie przesłało oryginału spornej umowy. LCIA uznał zawarcie spornej umowy za nieprawdopodobne i we wrześniu 2005 roku przyznał skarżącym 4 mln USD kompensacji.

W lutym 2005 roku A. wytoczyło powództwo przeciwko skarżącym przed Kijowskim Sądem Handlowym. A. nie poinformował Skarżących o postępowaniu, ani sądu o postępowaniu przed trybunałem arbitrażowym. W grudniu 2005 roku sąd zasądził na rzecz A. 695 mld USD.

Pierwsza spółka otrzymała dokumenty sądowe 26 stycznia 2006 roku, zaś druga wcale. W czerwcu 2006 toku Skarżące wniosły o przywrócenie terminu na wniesienie odwołania oraz unieważnienie decyzji sądu I instancji z uwagi na istniejące orzeczenie trybunału arbitrażowego oraz brak jurysdykcji sądów ukraińskich w sprawie.

We wrześniu 2006 roku przedstawiciele spółek stawili się na rozprawie. Na wniosek A. została ona dwukrotnie odroczona, za drugim razem nie wskazując nowej daty rozprawy. Wobec tego sąd apelacyjny przeprowadził rozprawę pod nieobecność przedstawicieli Skarżących, wysłuchał nowych zarzutów ze strony A. oraz oddalił apelację.

W listopadzie 2006 roku Wyższy Sąd Handlowy unieważnił poprzednie orzeczenia wskazując na brak jurysdykcji oraz orzekanie pod nieobecność Skarżących. Jednakże, w kwietniu 2007 roku Sąd Najwyższy wskazał, że sądy ukraińskie mają jurysdykcję w sprawie oraz trybunał arbitrażowy wydał orzeczenie już po wszczęciu postępowania przed sądami krajowymi.

W lipcu 2006 roku pierwsza skarżąca wniosła o wykonanie orzeczenia arbitrażowego. W czerwcu 2007 roku Sąd Apelacyjny w Kijowie odmówił wykonania orzeczenia arbitrażowego z dwóch powodów: po pierwsze, ponieważ uznał, że sądy ukraińskie miały „wyłączną” jurysdykcję do rozpoznania sporu; po drugie, ponieważ sądy krajowe rozpatrywały już sprawę i wydały orzeczenie (która wówczas weszło w życie) lub w toku postępowania przed sądami ukraińskimi zostało wszczęte przed międzynarodowe postępowanie arbitrażowe. Sąd Najwyższy odmówił rozpatrzenia sprawy.

• Biorąc pod uwagę brak uzasadnionego interesu pierwszej spółki w kontynuowaniu skargi w imieniu rozwiązanej spółki, a także brak dowodów na następstwo prawne oraz brak związku pomiędzy treścią skargi a rozwiązaniem spółki, skarga drugiej spółki powinna zostać skreślona z listy spraw przed Trybunałem. (§ 60-62)

• Sądy krajowe muszą zidentyfikować wady dotyczące zawiadomień w postępowaniu przed przystąpieniem do meritum sprawy. Trybunał spodziewa się znaleźć w decyzjach krajowych rzetelną deliberację nad tym, czy strona nieobecna została faktycznie poinformowana o zbliżającym się przesłuchaniu z odpowiednim wyprzedzeniem. (§ 70)

• Odnośnie postępowania w sprawie wykonania orzeczenia trybunału arbitrażowego, Trybunał zauważa, że sąd apelacyjny nie odniósł się do zarzutów dotyczących braku jurysdykcji ukraińskiej, w tym m.in. tych, że zapis na sąd polubowny był ważny i że sporna umowa była nieważna. Dlatego orzeczenie sądu apelacyjnego nie udzieliło odpowiedzi na zarzuty pierwszej skarżącej, co miało decydujące znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. (§ 84)

• Skoro brak wątpliwości interpretacyjnych pojawiających się w postępowaniu zainicjowanym skargą, a tylko pojawia się kwestia wyboru, jakie normy prawne należy zastosować w sprawie krajowej, to leży to w gestii sądu krajowego, a nie Trybunału. (§ 94)

Konwencja o uznawaniu i wykonywaniu zagranicznych orzeczeń arbitrażowych sporządzona w Nowym Jorku dnia 10 czerwca 1958 roku

– Artykuł II
„3. Sąd Umawiającego się Państwa, w którym wszczęto spór w sprawie, co do której strony zawarły umowę w rozumieniu niniejszego artykułu, na żądanie jednej ze stron odeśle strony do arbitrażu, chyba że stwierdzi, że dana umowa jest nieważna, niewykonalna lub nie nadaje się do realizacji”

– Artykuł V

„1.  Na wniosek strony, przeciwko której orzeczenie jest skierowane, nastąpi odmowa uznania i wykonania orzeczenia tylko wówczas, jeżeli strona ta dostarczy właściwej władzy, do której skierowano żądanie uznania i wykonania, dowodów:
a) że stronom wspomnianej w art. II umowy – według prawa odnoszącego się do nich – brak było zdolności albo, że wspomniana umowa jest nieważna według prawa, którego strony umowę tę poddały, a – w razie braku wzmianki w tym względzie – według prawa kraju, w którym orzeczenie zostało wydane, lub
b) że strona, przeciwko której orzeczenie jest skierowane, nie była należycie powiadomiona o wyznaczeniu arbitra lub o procedurze arbitrażowej albo że z innego powodu nie mogła przedstawić swojej sprawy, lub
c) że orzeczenie odnosi się do sporu nie wymienionego w kompromisie lub nie podpadającego pod zakres klauzuli arbitrażowej albo że zawiera rozstrzygnięcia przekraczające granice kompromisu lub klauzuli arbitrażowej, jeżeli jednak rozstrzygnięcie spraw, które zostały poddane arbitrażowi, da się oddzielić od rozstrzygnięcia spraw nie poddanych arbitrażowi, to ta część orzeczenia, która zawiera rozstrzygnięcie spraw poddanych arbitrażowi, może zostać uznana i wykonana, lub
d) że bądź to skład sądu arbitrażowego, bądź też procedura arbitrażowa nie były zgodne z umową stron, lub – w razie braku takiej umowy – że nie były zgodne z prawem kraju, w którym odbył się arbitraż, lub
e) że orzeczenie nie stało się jeszcze dla stron wiążace albo że właściwa władza kraju, w którym lub według praw którego orzeczenie zostało wydane, uchyliła je lub wstrzymała jego wykonalność.
2.  Odmowa uznania i wykonania orzeczenia arbitrażowego może nastąpić również i wówczas, jeżeli właściwa władza kraju, w którym postawiono żądanie uznania i wykonania stwierdzi:
a) że według prawa tego kraju przedmiot sporu nie może być rozstrzygany w drodze arbitrażu, lub
b) że uznanie lub wykonanie orzeczenia byłoby sprzeczne z porządkiem publicznym tego kraju.”

Kodeks postępowania gospodarczego
– Artykuł 62

„Sędzia odmawia przyjęcia pozwu, jeżeli:
… 2) przed sądem lub innym właściwym organem właściwym do rozpatrzenia [przedmiotowego] sporu handlowego toczy się podobne postępowanie między tymi samymi stronami w związku z tym samym przedmiotem i na tej samej podstawie lub wydano orzeczenie przez ten [sąd lub] organ w związku z przedmiotem sporu.”
[„A judge shall refuse to accept a notice of claim if:… 2) a similar action between the same parties in relation to the same subject matter and on the same grounds is ongoing before a court or other competent body with jurisdiction to consider the commercial dispute [in question], or a decision exists rendered by that [court or] body in relation to the subject matter of the dispute.”]

Kodeks postępowania cywilnego
-Artykuł 423

„Orzeczenia, zarządzenia lub orzeczenia sądu, które zakończyły sprawę i weszły w życie, mogą podlegać rewizji na podstawie nowo odkrytych lub wyjątkowych okoliczności.
2. Podstawy ponownego zbadania orzeczenia sądu ze względu na nowo odkryte
okoliczności są [następujące]:
…
3) stwierdzenie nieważności orzeczenia sądu, które stało się podstawą do wydania orzeczenia, które podlega kontroli.
3. Podstawy do ponownego zbadania orzeczeń sądu w związku z wyjątkowymi okolicznościami są następujące:
…
2) stwierdzenie przez międzynarodowy organ sądowy, którego jurysdykcję uznała Ukraina, że ​​Ukraina naruszyła swoje zobowiązania międzynarodowe, orzekając w przedmiotowej sprawie”
[„1. Decisions, orders or rulings of a court, which have completed a case and have entered into legal force, may be reviewed on the grounds of newly discovered or exceptional circumstances.
2. The grounds for review of a court decision on the grounds of newly discovered
circumstances are [the following]:
…
3) annulment of a court decision, which became the basis for the adoption of a court decision, which is subject to review.
3. The grounds for review of the court decisions in connection with exceptional circumstances are [the following]:
…
2) finding by an international judicial authority, whose jurisdiction has been recognised by Ukraine, that Ukraine had violated its international obligations when ruling on this case”]

Równość broni; zawiadomienie o rozprawie; uzasadnienie; prawo do sądu

http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-207406