Lăcătuş v. Szwajcaria 14065/15 WYROK ETPCz z dnia 19-01-2021 r.

Izba

Kara kryminalna za żebractwo w miejscach publicznych

Art. 8 EKPCz
„1. Każdy ma prawo do poszanowania swojego życia prywatnego i rodzinnego, swojego mieszkania i swojej korespondencji.
2. Niedopuszczalna jest ingerencja władzy publicznej w korzystanie z tego prawa z wyjątkiem przypadków przewidzianych przez ustawę i koniecznych w demokratycznym społeczeństwie z
uwagi na bezpieczeństwo państwowe, bezpieczeństwo publiczne lub dobrobyt gospodarczy kraju, ochronę porządku i zapobieganie przestępstwom, ochronę zdrowia i moralności lub ochronę praw i wolności osób.”

Art. 10 EKPCz
„1. Każdy ma prawo do wolności wyrażania opinii. Prawo to obejmuje wolność posiadania poglądów oraz otrzymywania i przekazywania informacji i idei bez ingerencji władz publicznych i bez względu na granice państwowe. Niniejszy przepis nie wyklucza prawa Państw do poddania procedurze zezwoleń przedsiębiorstw radiowych, telewizyjnych lub kinematograficznych.
2. Korzystanie z tych wolności pociągających za sobą obowiązki i odpowiedzialność może podlegać takim wymogom formalnym, warunkom, ograniczeniom i sankcjom, jakie są przewidziane przez ustawę i niezbędne w społeczeństwie demokratycznym w interesie
bezpieczeństwa państwowego, integralności terytorialnej lub bezpieczeństwa publicznego ze względu na konieczność zapobieżenia zakłóceniu porządku lub przestępstwu, z uwagi na ochronę zdrowia i moralności, ochronę dobrego imienia i praw innych osób oraz ze względu na zapobieżenie ujawnieniu informacji poufnych lub na zagwarantowanie powagi i bezstronności władzy sądowej.”

Art. 14 EKPCz
„Korzystanie z praw i wolności wymienionych w niniejszej Konwencji powinno być zapewnione bez dyskryminacji wynikającej z takich powodów jak płeć, rasa, kolor skóry, język, religia, przekonania polityczne i inne, pochodzenie narodowe lub społeczne, przynależność do mniejszości narodowej, majątek, urodzenie bądź z jakichkolwiek innych przyczyn.”

Skarżąca mieszka w Rumunii i należy do mniejszości romskiej. Od 2011 roku regularnie podróżowała do Genewy gdzie, nie znalazłszy zatrudnienia, uprawiała żebractwo.

W latach 2011-2012 pani Lăcătuş otrzymała osiem kolejnych grzywien w wysokości 100 CHF i dwukrotnie została zatrzymana przez Policję na trzy godziny. Każda z grzywien mogła zostać zastąpiona jednodniową karą pozbawienia wolności w przypadku braku zapłaty.

Pani Lăcătuş odwoływała się od nałożonych kar. Wyrokiem z dnia 14 stycznia 2014 r. Sąd I instancji uznał ją za winną żebractwa. Sąd nakazał jej zapłacić grzywnę w wysokości 500 CHF i utrzymał konfiskatę 16,75 CHF. W przypadku braku zapłaty orzeczona kara mogła zostać zastąpiona karą pozbawienia wolności do pięciu dni.

Powołując się na swobodę wypowiedzi, Skarżąca odwołała się od powyższego wyroku, a następnie zwróciła się do Trybunału Federalnego, który uznał, że ograniczenie praw Skarżącej w tym zakresie było proporcjonalne, służące interesowi publicznemu, zaś art. 11A ustawy karnej kantonu jest wystarczająco precyzyjny. Wszystkie te refleksje wynikały z dotychczasowego orzecznictwa Trybunału.

W związku z brakiem zapłaty grzywny, od 24 do 28 marca 2015 roku, Skarżąca odbyła karę pozbawienia wolności.

• Pojęcie godności ludzkiej leży u podstaw Konwencji i wspominane było przez Trybunał nie tylko w kontekście art. 3 EKPCz, ale również art. 8 EKPCz. Osoba uprawiająca żebractwo przyjmuje ten tryb życia aby pokonać nieludzką sytuację, w której się znajduje. (§ 56)

• Skarżąca znajduje się w sytuacji skrajnego ubóstwa, jest bezrobotna, nie potrafi czytać i pisać, nie korzysta z pomocy społecznej. Trybunał jest gotowy przyjąć, że żebranie umożliwiło Skarżącej uzyskanie dochodu i złagodzenie jej sytuacja ubóstwa. Zakazując żebrania w sposób ogólny, nakładając na Skarżącą grzywnę wraz z możliwością pozbawienia wolności za niewykonanie kary, władze uniemożliwiły Skarżącej kontaktowanie się z innymi ludźmi w celu uzyskania pomocy, która jest dla niej jedną z możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych. (§ 58)

• Trybunał nie wyklucza, że pewne formy żebractwa, zwłaszcza agresywne, mogą zakłócać porządek publiczny, a także, że zakaz żebractwa może służyć zwalczaniu wyzysku, zwłaszcza dzieci. (§ 97)

• Trybunał uważa, że ​​ogólny zakaz pewnych zachowań, tak jak tego w przedmiotowej sprawie, jest drastycznym środkiem, który wymaga solidnego uzasadnienia i szczególnie skrupulatnej kontroli przez sądy uprawnione do ważenia odpowiednich interesów. W przedmiotowej sprawie przepis prawa nie uzależnia ważenia interesów od możliwej sytuacji bezradności, natury żebractwa, mniej lub bardziej agresywnej formy, miejsca jego praktykowania czy przynależności do grupy przestępczej. (§ 101-102)

• W tak krytycznej sytuacji osobistej pozbawienie wolności, w okolicznościach sprawy wręcz automatyczne i nie do uniknięcia, mogło dodatkowo pogłębić stan bezradności w którym znajduje się Skarżąca. (§ 109)

• Praktyka większości Państw-Stron Konwencji wskazuje, że możliwe są bardziej precyzyjne przepisy prowadzące do podobnego celu jak ten przyjęty przez szwajcarskiego ustawodawcę. (§ 114)

Ustawa karna Kantonu Genewy
-Art. 11A
1. Kto uprawia żebractwo podlega karze grzywny.
2. Jeżeli sprawca organizuje żebranie innych osób lub towarzyszy mu co najmniej jedna osoba nieletnia lub pozostająca na jego utrzymaniu, kara wynosi nie mniej niż 2000 CHF.
[ 1. Celui qui aura mendié sera puni de l’amende.
2. Si l’auteur organise la mendicité d’autrui ou s’il est accompagné d’une ou plusieurs personnes mineures ou dépendantes, l’amende sera de 2 000 CHF au moins.]

Konwencja Rady Europy w sprawie działań przeciwko handlowi ludźmi, która weszła w życie 1 lutego 2008 r., ratyfikowana przez Szwajcarię 17 grudnia 2012 r.
-Art. 1
1. Celami niniejszej Konwencji są: a) zapobieganie i zwalczanie handlu ludźmi, przy zagwarantowaniu równości płci, b) ochrona praw człowieka ofiar handlu, stworzenie całościowego ramowego planu ochrony i pomocy ofiarom oraz świadkom, przy zagwarantowaniu równości płci, jak również zapewnienie skutecznego śledztwa i oskarżenia, c) promowanie współpracy międzynarodowej w działaniach przeciwko handlowi ludźmi.
2. W celu zapewnienia skutecznej implementacji jej postanowień przez Strony, niniejsza Konwencja ustanawia specjalny mechanizm monitoringu.
-Art. 26
Każda Strona, zgodnie z podstawowymi zasadami swojego wewnętrznego systemu prawnego, zapewni możliwość niekarania ofiar za ich udział w czynach bezprawnych w zakresie, w jakim były do tego zmuszone.

Raport ewaluacyjny GRETA dot. Implementacji Konwencji przez Szwajcarię, przyjęty 11 lipca 2019 r.
GRETA wzywa władze Szwajcarii do zastosowania się do art. 26 Konwencji poprzez przyjęcie przepisów, które przewidują możliwość niekarania ofiary handlu ludźmi za udział w działaniach niezgodnych z prawem, jeżeli zostały do tego zmuszone lub poprzez redakcję stosownych zaleceń w tym zakresie.
GRETA wyraża zaniepokojenie, że ofiary zmuszane do przymusowej działalności przestępczej nie są uznawane za takie i trafiają do detencji. W tym kontekście kryminalizacja żebractwa w wysokim stopniu naraża ofiary przymusowego żebractwa na dalsze naruszenia.
[Le GRETA exhorte les autorités suisses à se conformer à l’article 26 de la Convention en adoptant une disposition qui prévoit la possibilité de ne pas sanctionner les victimes de la traite pour avoir pris part à des activités illicites lorsqu’elles y ont été contraintes, et/ou en élaborant des consignes en ce sens
Le GRETA est préoccupé par le fait que, souvent, des victimes contraintes à des activités criminelles forcées ne seraient pas reconnues comme telles et seraient placées en détention. Dans ce contexte, l’incrimination de la mendicité met les victimes de mendicité forcée dans une situation de grande vulnérabilité.]

Żebractwo; pozbawienie wolności; kara kryminalna; godność; życie prywatne

http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-207377